HƯ HỎNG TRÊN HỆ THỐNG PHANH
Trên hệ thống phanh có rất nhiều dạng hư hỏng khác nhau. Tuy nhiên, để dễ dàng hệ thống và phân biệt, ta sẽ chia các kiểu hư hỏng làm 2 dạng khác nhau đó là: hư hỏng ở cơ cấu phanh và hư hỏng ở dẫn động phanh.
Trên hệ thống phanh có rất nhiều dạng hư hỏng khác nhau. Tuy nhiên, để dễ dàng hệ thống và phân biệt, ta sẽ chia các kiểu hư hỏng làm 2 dạng khác nhau đó là: hư hỏng ở cơ cấu phanh và hư hỏng ở dẫn động phanh.
A. Cơ cấu phanh.
a. Mòn các cơ cấu phanh.
a. Mòn các cơ cấu phanh.
- Quá trình phanh xảy ra trong các cơ cấu phanh được thực hiện nhờ ma sát giữa phần quay và phần không quay, vì vậy sự mài mòn giữa má phanh với tang trống hay đĩa phanh là không tránh khỏi. Sự mài mòn này làm tăng kích thước bề mặt làm việc của tang trống, giảm chiều dày má phanh. Tức là tăng khe hở má phanh với tang trống khi không phanh. Khi đó muốn phanh hành trình đạp phanh phải lớn lên hoặc đối với hệ thống phanh khí nén thời gian chậm tác dụng sẽ tăng. Hậu quả của nó sẽ làm tăng quảng đường phanh, tăng thời gian phanh, giảm gia tốc chậm dần trung bình của ô tô, chúng ta thường nói mòn cơ cấu phanh sẽ làm hiệu quả phanh của ô tô.
- Nếu sự mài mòn xảy ra còn ít thì sự giảm hiệu quả phanh là không đáng kể, nếu như sự mài mòn quá lớn thì hiệu quả phanh sẽ giảm rỏ rệt khiến cho tài xế phải tập trung xử lí các tình huống khi phanh, sẽ làm tăng sự mệt mỏi khi lái xe.
- Sự mài mòn quá mức của hệ thống phanh có thể dẫn tới bong tróc các liên kết ( đinh tán hay keo dán). Giữa má phanh và guốc phanh, má phanh có thể rơi vào không gian nằm giữa guốc và tang trống gây kẹt cứng cơ cấu phanh.
- Sự mài mòn tang trống có thể xảy ra theo các dạng: bị cào xước lớn trên bề mặt ma sát của tang trống và làm biến động lớn momen phanh, gây méo tang trống khi phanh và có thể nức do chịu tải trọng lớn.
* Sự mài mòn trong cơ cấu phanh thường xảy ra:
- Mòn điều giữa các cơ cấu phanh: khi phanh hiệu quả phanh sẽ giảm,hành trình đạp phanh tăng lên( nếu là hệ thống phanh thủy lực).
- Mòn không điều giữa các cơ cấu phanh: hiệu quả phanh giảm mạnh ô tô bị lệch hướng chuyển động, nhiều khi sự giữ chặc vành lái không thể duy trì hướng chuyển động mong muốn. Điều này thường dẫn tới tai nạn giao thông khi phanh gấp. Các trạng thái lệch hướng chuyển động thường nguy hiểm kể cả khi ô tô chuyển động thẳng và đặc biệt quan trọng hơn khi ô tô quay vòng hoặc phanh gấp.
b. Ma sát trong cơ cấu phanh.
- Các cơ cấu phanh ngày nay thường dùng ma sát khô, vì vậy nếu bề mặt ma sát bị dính dầu, mỡ, nước. Thì hệ số ma sát giữa má phanh và tang trống sẽ giảm, tức là giảm moomen phanh sinh ra. Thông thường khi vận hành mỡ từ moay ơ, dầu từ xylanh bánh xe, nước từ bên ngoài xâm nhập vào, bề mặt tang trống bị chay cứng.... làm mất ma sát trong cơ cấu phanh.
- Sự mất ma sát xảy ra không đồng thời trên cơ cấu phanh nên sẽ làm giảm hiệu quả phanh và ô tô sẽ bị lệch hướng ô tô khi phanh. Trường hợp nay hành trình bàn đạp phanh sẽ không tăng, mặc dù tăng lực lên bàn đạp phanh nhưng mo men phanh vẫn không tăng đáng kể.
- Nếu bề mặt phanh bị nước xâm nhập thì có thế sau một số lần phanh nhất định, mô men phanh sinh ra sẽ phục hồi trạng thái ban đầu.
c. Bó kẹt cơ cấu phanh.
- Cơ cấu phanh cần thiết phải tạo cho bánh xe lăn trơn khi không phanh. Trong một số trường hợp cơ cấu phanh bị bó kẹt do: bong tấm ma sát guốc phanh, hư hỏng các cơ cấu hồi vị trong cơ cấu phanh, do điều chỉnh không đúng, vật lạ rơi vào không gian làm việc. Sự bó kẹt cơ cấu phanh còn có thế xảy ra trong cơ cấu phanh tay và phanh chân làm việc chung 1 cơ cấu phanh.
- Sự bó kẹt trong cơ cấu phanh sẽ gây mài mòn không theo quy luật, phá hỏng các chi tiết của cơ cấu và đồng thời làm mất khả năng chuyển động của ô tô ở tốc độ cao. Sự bó phanh khi không phanh sẽ làm ma sát không cần thiết, nung nóng các bề mặt phanh nên hệ số ma sát giảm, và giảm ma sát khi cần phanh. Khi có hiện tượng này có thể phát hiện thông qua khi lăn trơn của ô tô hay kích bánh xe quay trơn, qua tiếng chạm phát ra trong cơ cấu...
B. Dẫn động điều khiển phanh.
Các hư hỏng của các cần điều khiển phanh là đa dạng. Phức tạp hơn là hệ thống dẫn động điều khiển bằng thủy lực.
a) Đối với dẫn động phanh thủy lực.
+ Khu vực xy lanh phanh chính.
- Thiếu dầu phanh,
- Dầu phanh lẫn nước,
- Rò rỉ dầu phanh ra ngoài, rò rỉ dầu phanh qua các joang, phớt bao kín bên trong,
- Sai lệch vị trí các piston dầu do điều chỉnh không đúng hay các sự cố khác,
- Nát hay hỏng các van dầu,
- Cào xước hay hỏng bề mặt làm việc của xy lanh.
· Đường ống dẫn dầu bằng kim loại hay bằng causu.
- Tắc bên trong, bẹp bên ngoài đường ống dẫn,
- Thủng hay nứt, rò rỉ dầu tại các chỗ nối.
·+ Khu vực các xylanh bánh xe.
- Dầu phanh lẫn nước,
- Rò rỉ dầu phanh ra ngoài, rò rỉ dầu phanh qua các joang, phớt bao kín bên trong,
- Sai lệch vị trí các piston dầu do điều chỉnh không đúng hay các sự cố khác,
- Nát hay hỏng các van dầu,
- Cào xước hay hỏng bề mặt làm việc của xy lanh.
· Đường ống dẫn dầu bằng kim loại hay bằng causu.
- Tắc bên trong, bẹp bên ngoài đường ống dẫn,
- Thủng hay nứt, rò rỉ dầu tại các chỗ nối.
·+ Khu vực các xylanh bánh xe.
- Rò rỉ dầu phanh ra ngoài; rò rỉ qua các phớt, joang kín bên trong.
- Xước hay rổ bề mặt làm việc của xylanh.
+ Hư hỏng trong cụm trợ lực: bao gồm hư hỏng của:
- Nguồn năng lượng trợ lực ( tùy thuộc vào năng lượng truyền: chân không, thủy lực, khí nén, thủy lực- khí nén, điện...) ví dụ: hư hỏng bơm chân không, máy nén khí, bơm thủy lực, nguồn điện, đường ống dẫn, lưới lọc, van điều áp...
- Van điều khiển trợ lực: mòn, nát các bề mặt van, sai lệch vị trí, không kính khích hoặc tắc hoàn toàn các lỗ van..
- Các xy lanh trợ lực: sai lệch vị trí không kín khích, rò rỉ...đặc biệt sự hư hỏng do các màn causu, các vòng bao kín sẽ làm xy lanh trợ lực mất tác dụng,thậm chí còn cản trở lại hoạt động vủa hệ thống.
- Các cơ cấu bộ phận liên kết các trợ lực và phần dẫn động điều khiển, gây ra sai lệch hay phá hỏng mối tương quan của các bộ phận với nhau.
Khi xuất hiện hư hỏng trong phần trợ lực có thể dẫn tới tăng đáng kể lực tác dụng lên bàn đạp, không chính xác. Trong hệ thống trợ lực phanh khi hư hỏng trong hệ thống sẽ làm giảm hiệu quả phanh, gây bó kẹt thất thường cơ cấu phanh.
+ Hư hỏng trong cụm điều hòa lực phanh: mòn, nát các bề mặt van, sai lệch vị trí, không khín khích hay tắc hoàn toàn...
b) Đối với dẫn động phanh khí nén.
Dãn động phanh khí nén yêu cầu độ khín khích cao, như vậy thường gặp nhất là rỉ khí nén.
+ Máy nén khí và van điều áp thường có các hư hỏng sau.
- Mòn buồng nén khí: vòng găng,piston, xylanh,
- Mòn hỏng ổ bạc hoặc bi trục khuỷu,
- Thiếu dầu bôi trơn,
- Mòn, hở van một chiều,
- Trùng dây đai kéo,
- Kẹt van điều áp của hệ thống.
+ Đường ống và bình chứa khí nén.
- Tắc đường ống dẫn.
- Dầu và nước đọng lại quá nhiều trong bình chứa khí nén.
+ Van phân phối, van ba ngã, các đầu nối.
- Kẹt các van làm mất hiệu quả dẫn khí,
- Nát hỏng các màng causu,
- Sai lệch vị trí làm việc.
+ Cụm bầu phanh tại bánh xe.
- Thủng các bát cao su,
- Gẫy lò xo hồi vị bát cao su,
- Sai lệch vị trí làm việc.
+ Cụm cam quay cơ cấu phanh.
- Bó kẹt các cơ cấu do va chạm hay khô mỡ bôi trơn,
- Sai lệch vị trí liên kết,
- Mòn mất biên dạng cam.
=> Sự hư hỏng ở các loại hệ thống phanh còn có các đặt thù riêng. Trên đây là các hư hỏng phổ biến và chung nhất. Trên cơ sở đó có thể xác định các thông số chuẩn đoán.
+ Máy nén khí và van điều áp thường có các hư hỏng sau.
- Mòn buồng nén khí: vòng găng,piston, xylanh,
- Mòn hỏng ổ bạc hoặc bi trục khuỷu,
- Thiếu dầu bôi trơn,
- Mòn, hở van một chiều,
- Trùng dây đai kéo,
- Kẹt van điều áp của hệ thống.
+ Đường ống và bình chứa khí nén.
- Tắc đường ống dẫn.
- Dầu và nước đọng lại quá nhiều trong bình chứa khí nén.
+ Van phân phối, van ba ngã, các đầu nối.
- Kẹt các van làm mất hiệu quả dẫn khí,
- Nát hỏng các màng causu,
- Sai lệch vị trí làm việc.
+ Cụm bầu phanh tại bánh xe.
- Thủng các bát cao su,
- Gẫy lò xo hồi vị bát cao su,
- Sai lệch vị trí làm việc.
+ Cụm cam quay cơ cấu phanh.
- Bó kẹt các cơ cấu do va chạm hay khô mỡ bôi trơn,
- Sai lệch vị trí liên kết,
- Mòn mất biên dạng cam.
=> Sự hư hỏng ở các loại hệ thống phanh còn có các đặt thù riêng. Trên đây là các hư hỏng phổ biến và chung nhất. Trên cơ sở đó có thể xác định các thông số chuẩn đoán.
