Thắng (brake system) có lẽ là hệ thống quan trọng nhất trong cái xe. Là vì, thúc cho xe chạy sẽ chẳng có ích gì nếu không thể hãm cho xe ngừng. Trải qua thời gian cải tiến lâu dài, hệ thống thắng đã tiến đến chỗ gần như hoàn hảo, nhất là với kỹ thuật xi lanh đôi (dual master cylinder), trường hợp thắng bị tê liệt hoàn toàn gần như là chuyện không bao giờ xảy ra nữa.Tuy nhiên, nói như vậy không có nghĩa rằng người sử dụng xe được quyền ỷ y, bất chấp. Bởi vì, những biện pháp an toàn mà tiến bộ khoa học mang lại chỉ là những đảm bảo về kỹ thuật mà thôi, chứ không thể ngăn ngừa hao mòn, vốn là một tiến trình không thể tránh được đối với vật chất. Bởi thế, vẫn có những trục trặc xảy ra liên quan tới thắng, có thể đưa đến tai nạn chết người.Khi chiếc xe từ từ lão hóa, lực ma sát cũng như nhiệt độ dần dần xói mòn bộ phận, hệ thống thắng đương nhiên mất dần hiệu quả. Ðể duy trì tình trạng an toàn của xe, chúng ta không thể nào không coi đến thắng.Theo thời biểu bảo trì, hệ thống thắng cần phải được kiểm tra sau 10,000 dặm. Ðó là nói một cách tương đối. Con số này có thể tăng hay giảm tùy thuộc nhiều yếu tố khác, như tuổi tác chiếc xe, loại thắng được lắp đặt trên xe, khu vực xe thường chạy (xa lộ hay đường trong, đường bằng hay gồ ghề, trải nhựa hay trải đá...) cũng như cách thức lái xe của chủ nhân. Chẳng hạn, một người sống ở vùng đồi núi như San Francisco chắc chắn sẽ làm thắng mau mòn hơn một người lái xe ở vùng Santa Fe. Cũng vậy, người lái xe phải thường xuyên đạp thắng trên các nẻo đường thành phố sẽ làm thắng mau mòn hơn người chủ yếu dùng xe trên xa lộ.Trung bình, ít nhất chúng ta phải kiểm tra thắng mỗi năm một lần, và nếu có thời giờ để kiểm tra thường xuyên hơn, thì chắc chắn không ai... bắt lỗi chúng ta về điều đó.
Quan sát trong khi lái xe
Trong lúc lái xe, cần để ý xem hệ thống thắng làm việc như thế nào. Nếu đạp chân trên bàn thắng không thấy chắc, hoặc bàn đạp gần như chạm nền mới bắt thắng, thì đó là những dấu hiệu phải kiểm tra. Nguyên nhân có thể là thiếu dầu thắng, hoặc dầu bị rò rỉ đi đâu.Ðạp thắng thấy rung xe hoặc rung tay lái là dấu chỉ cần phải thay Rotor hoặc Rotor đã quá mòn cần phải tráng mặt lại. Ðồng thời, cần phải lắng nghe những âm thanh chỉ dấu hao mòn. Chẳng hạn, tiếng rít ken két, hoặc âm thanh kim loại chà vào nhau cho biết lớp Pad đã mòn. Nếu không để ý sửa chữa kịp thời sẽ dẫn tới nhiều nguy hại trầm trọng khác.
Quan sát bên dưới nắp đậy đầu xe
Khi không lái xe, chúng ta có thể mở nắp đậy đầu máy để xem lại lượng dầu trữ trong hộp. Ða số các hộp nhớt có màu trong mờ nên việc kiểm soát mực dầu tương đối dễ dàng. Việc kiểm soát này nên thực hiện mỗi tháng một lần. Nếu mực dầu xuống thấp, cần phải châm thêm vào. Nhưng nếu nhận thấy mực dầu sút giảm thường xuyên, đấy là chỉ dấu hệ thống bị rò đâu đó, có thể trong các đường ống dẫn dầu của hệ thống thắng.Lời dặn:Trước khi châm nhớt vào hộp, cần phải lau sạch miệng chai nhớt để những chất dơ bẩn không len vào trong hệ thống. Ðồng thời, cố tránh đừng để cho dầu thắng nhỏ xuống thành xe, nhất là những chỗ có sơn, bởi vì dầu thắng làm hư nước sơn ở body xe.Các chuyên gia về bảo trì khuyên nên thường xuyên mở nắp hộp dầu để kiểm tra màu dầu ra sao. Dầu mới thì trong hoặc trong mờ. Dầu cũ và sắp sửa quá “đát” có màu sậm bẩn sau một thời gian dài nhiễm bụi, đất, ẩm độ... Nếu dầu thắng đã đổi sang màu sậm như trên, thì đó là lúc phải thay luôn số dầu, chứ không phải chỉ là châm thêm cho đầy mà thôi.
Kiểm tra hệ thống dây thắng dưới gầm xe
Muốn kiểm tra hệ thống dây thắng, xe cần phải được kích lên cao. Ðể ý xem các đường dây dẫn dầu mềm (Flexible hose) và đường ống kim loại cứng có bị rò hoặc han rỉ chỗ nào không. Ðường ống kim loại chạy dọc theo chiều dài của xe, vì thế cần phải kiểm tra tất cả. Ðồng thời phải kiểm tra đường ống cao su chuyển dầu đến bộ phận “caliber” nằm tại bánh xe. Nhớ rằng đây là những ống mềm, nên phải xem có chỗ nào sần sượng không, bởi vì sần sượng là dấu hiệu báo trước sẽ có rò rỉ. Ðừng để cho các đường ống này chạm vào những bộ phận di động trong xe, hoặc những bộ phận phát nhiệt, chẳng hạn như ống bô.
Kiểm tra bằng cách gỡ bánh
Nếu có thì giờ, chúng ta nên gỡ bánh ra để kiểm tra tình trạng của bộ phận Rotor trên 2 bánh trước. Ðể ý Rotor có bị trầy xước gì không, đã hao mòn đến đâu. Những vết trầy xước trên mặt Rotor, nếu có, là dấu hiệu có nhiều cặn bẩn (như sỏi đá, hoặc cát) bám giữa lớp Pad và bề mặt Rotor gây ra các tổn hại đó. Nếu mặt Rotor bị trầy xước nặng, cần phải đưa đi cho một chuyên gia về thắng coi lại, để nếu cần thì tráng mặt, hoặc thậm chí thay luôn.Ðối với các Drum Brakes ở 2 bánh sau, chúng ta cần phải cẩn thận tháo phần Drum để có thể kiểm tra bên trong. Làm công việc này, cần đeo mặt nạ để khỏi hít thở chất bụi bám trên thắng.Phải kiểm tra nhiều dấu hiệu khác, như thắng có bám quá nhiều bụi không, mặt drum hoặc mặt disk có bị cong lên không; Caliber có bị hư hại gì không; và dầu nhớt trong Pad, trong Shoe có còn đầy đủ hay không.Phần trên, chúng tôi đã dùng nhiều từ Anh ngữ như Rotor, Disk Brake, Drum Brake, Caliber, Shoe, Pad... Thực ra, vấn đề không phải là gọi bằng chữ Việt hay chữ Anh, mà là hiểu được những bộ phận đó ở đâu, công dụng như thế nào. Hiểu được như vậy rồi, thì tốt hơn là nên dùng tên gọi Anh ngữ để bạn đọc có thể dễ nhận dạng chúng trong những tài liệu khác.Rất tiếc, trong bài này, chúng tôi chỉ có thể minh họa qua hình để bạn đọc phần nào xác định vị trí những bộ phận ấy. Trong bài sau, chúng ta sẽ trở lại với công tác “giải phẫu” các bộ phận trong hệ thống thắng, và hy vọng có thể đề cập tới chúng trong nhiều chi tiết hơn.
Quan sát trong khi lái xe
Trong lúc lái xe, cần để ý xem hệ thống thắng làm việc như thế nào. Nếu đạp chân trên bàn thắng không thấy chắc, hoặc bàn đạp gần như chạm nền mới bắt thắng, thì đó là những dấu hiệu phải kiểm tra. Nguyên nhân có thể là thiếu dầu thắng, hoặc dầu bị rò rỉ đi đâu.Ðạp thắng thấy rung xe hoặc rung tay lái là dấu chỉ cần phải thay Rotor hoặc Rotor đã quá mòn cần phải tráng mặt lại. Ðồng thời, cần phải lắng nghe những âm thanh chỉ dấu hao mòn. Chẳng hạn, tiếng rít ken két, hoặc âm thanh kim loại chà vào nhau cho biết lớp Pad đã mòn. Nếu không để ý sửa chữa kịp thời sẽ dẫn tới nhiều nguy hại trầm trọng khác.
Quan sát bên dưới nắp đậy đầu xe
Khi không lái xe, chúng ta có thể mở nắp đậy đầu máy để xem lại lượng dầu trữ trong hộp. Ða số các hộp nhớt có màu trong mờ nên việc kiểm soát mực dầu tương đối dễ dàng. Việc kiểm soát này nên thực hiện mỗi tháng một lần. Nếu mực dầu xuống thấp, cần phải châm thêm vào. Nhưng nếu nhận thấy mực dầu sút giảm thường xuyên, đấy là chỉ dấu hệ thống bị rò đâu đó, có thể trong các đường ống dẫn dầu của hệ thống thắng.Lời dặn:Trước khi châm nhớt vào hộp, cần phải lau sạch miệng chai nhớt để những chất dơ bẩn không len vào trong hệ thống. Ðồng thời, cố tránh đừng để cho dầu thắng nhỏ xuống thành xe, nhất là những chỗ có sơn, bởi vì dầu thắng làm hư nước sơn ở body xe.Các chuyên gia về bảo trì khuyên nên thường xuyên mở nắp hộp dầu để kiểm tra màu dầu ra sao. Dầu mới thì trong hoặc trong mờ. Dầu cũ và sắp sửa quá “đát” có màu sậm bẩn sau một thời gian dài nhiễm bụi, đất, ẩm độ... Nếu dầu thắng đã đổi sang màu sậm như trên, thì đó là lúc phải thay luôn số dầu, chứ không phải chỉ là châm thêm cho đầy mà thôi.
Kiểm tra hệ thống dây thắng dưới gầm xe
Muốn kiểm tra hệ thống dây thắng, xe cần phải được kích lên cao. Ðể ý xem các đường dây dẫn dầu mềm (Flexible hose) và đường ống kim loại cứng có bị rò hoặc han rỉ chỗ nào không. Ðường ống kim loại chạy dọc theo chiều dài của xe, vì thế cần phải kiểm tra tất cả. Ðồng thời phải kiểm tra đường ống cao su chuyển dầu đến bộ phận “caliber” nằm tại bánh xe. Nhớ rằng đây là những ống mềm, nên phải xem có chỗ nào sần sượng không, bởi vì sần sượng là dấu hiệu báo trước sẽ có rò rỉ. Ðừng để cho các đường ống này chạm vào những bộ phận di động trong xe, hoặc những bộ phận phát nhiệt, chẳng hạn như ống bô.
Kiểm tra bằng cách gỡ bánh
Nếu có thì giờ, chúng ta nên gỡ bánh ra để kiểm tra tình trạng của bộ phận Rotor trên 2 bánh trước. Ðể ý Rotor có bị trầy xước gì không, đã hao mòn đến đâu. Những vết trầy xước trên mặt Rotor, nếu có, là dấu hiệu có nhiều cặn bẩn (như sỏi đá, hoặc cát) bám giữa lớp Pad và bề mặt Rotor gây ra các tổn hại đó. Nếu mặt Rotor bị trầy xước nặng, cần phải đưa đi cho một chuyên gia về thắng coi lại, để nếu cần thì tráng mặt, hoặc thậm chí thay luôn.Ðối với các Drum Brakes ở 2 bánh sau, chúng ta cần phải cẩn thận tháo phần Drum để có thể kiểm tra bên trong. Làm công việc này, cần đeo mặt nạ để khỏi hít thở chất bụi bám trên thắng.Phải kiểm tra nhiều dấu hiệu khác, như thắng có bám quá nhiều bụi không, mặt drum hoặc mặt disk có bị cong lên không; Caliber có bị hư hại gì không; và dầu nhớt trong Pad, trong Shoe có còn đầy đủ hay không.Phần trên, chúng tôi đã dùng nhiều từ Anh ngữ như Rotor, Disk Brake, Drum Brake, Caliber, Shoe, Pad... Thực ra, vấn đề không phải là gọi bằng chữ Việt hay chữ Anh, mà là hiểu được những bộ phận đó ở đâu, công dụng như thế nào. Hiểu được như vậy rồi, thì tốt hơn là nên dùng tên gọi Anh ngữ để bạn đọc có thể dễ nhận dạng chúng trong những tài liệu khác.Rất tiếc, trong bài này, chúng tôi chỉ có thể minh họa qua hình để bạn đọc phần nào xác định vị trí những bộ phận ấy. Trong bài sau, chúng ta sẽ trở lại với công tác “giải phẫu” các bộ phận trong hệ thống thắng, và hy vọng có thể đề cập tới chúng trong nhiều chi tiết hơn.
