MinhDe
Tài xế O-H
CHÖÔNG 2: HEÄ THOÁNG CHIEÁU SAÙNG VAØ TÍNHIEÄU
Heäthoángchieáusaùng–tínhieäutreânoâtoâgiuùptaøixeácoùtheånhìnthaáychöôùng ngaïi vaät treân ñöôøng trong ñieàu kieän aùnh saùng haïn cheá, duøng ñeå baùo caùctình huoáng dòch chuyeån ñeå moïi ngöôøi xung quanh nhaän bieát. Ngoaøi ra, heäthoáng chieáusaùng–tínhieäucoønhieånthòtìnhtraïnghoaïtñoängcuûacaùcheäthoángtreân oâtoâ ñeán taøi xeá thoâng qua baûng tableau vaø soi saùng khoâng gian trongxe.
HEÄ THOÁNG CHIEÁUSAÙNG
Nhieäm vuï, yeâu caàu vaø phaânloaïi
Nhieämvuï:
Heä thoáng chieáu saùng nhaèm ñaûm baûo ñuû aùnh saùng cho ngöôøi laùi vaø haønh khaùch treân trong ñieàu kieän vaän haønh khoâng ñuû aùnhsaùng.
Yeâucaàu:
Heä thoáng chieáu saùng phaûi ñaùp öùng 2 yeâucaàu:
-
Coù cöôøng ñoä saùng ñuûlôùn.
- Khoâng laøm loùa maét taøi xeá xe chaïy ngöôïcchieàu.
Phaânloaïi:
Neáu phaân loaïi treo vò trí ta coù chieáu saùng trong xe (ñeøn traàn, soi saùngcapoâ...) vaø chieáu saùng ngoaøi (ñeøn ñaàu, ñeønñuoâi…).
Trong loaïi thöù hai, caên cöù vaøo ñaëc ñieåm cuûa phaân boá chuøm aùnh saùng treân maët ñöôøng, ngöôøi ta phaân thaønh 2 loaïi heä thoáng chieáu saùngngoaøi:
- Heä thoáng chieáu saùng kieåu chaâu AÂu vaø kieåuMyõ.
Caùc thoâng soá cô baûn vaø chöùcnaêng
a. Thoâng soá côbaûn:
Khoaûng chieáu saùng: laø chieàu daøi lôùn nhaát cuûa vuøng aùnh saùng phaùt ra tínhtöø ñeønñaàu.
- Khoaûng chieáu saùng khi baät pha (xa) töø 180 –250m.
- Khoaûng chieáu saùng khi baät coát (gaàn) töø 50 –75m.
Cöôøng ñoä aùnhsaùng:
Cöôøngñoäaùnhsaùnglaønaênglöôïngñeåphaùtxaïaùnhsaùngôûmoätkhoaûngcaùchnhaát ñònh. Naêng löôïng aùnh saùng coù lieân quan ñeán nguoàn saùng vaø cöôøng ñoä aùnhsaùng ñöôïc ño baèng ñôn vò c.d (candelas). Tröôùc kia, ñôn vò c.p (candle power) cuõng ñöôïc aùp duïng: 1 c.d = 1c.p.
Toångcaùchaïtaùnhsaùngrôitreân1beàmaëtñöôïcgoïicöôøngñoächieáusaùng,ñöôïcño baèng ñôn vò lux (hoaëc metre-candles). Moät beà maët ñöôïc chieáu saùng vôùi cöôøng ñoä1 lux (hay 1 metre-candles) khi 1 boùng ñeøn coù cöôøng ñoä aùnh saùng 1 c.d ñaët caùch 1m töø maøn chaén thaúng ñöùng. Khi gia taêng khoaûng caùch, cöôøng ñoä chieáu saùng seõgiaûm. Cöôøng ñoä chieáu saùng tyû leä nghòch vôùi bình phöông khoaûng caùch tính töønguoàn saùng. Ñieàu naøy coù nghóa laø khi khoaûng caùch chieáu saùng taêng gaáp ñoâi thì cöôøngñoä aùnhsaùngtreânbeàmaëtmaøaùnhsaùngphaùtraseõgiaûmxuoángbaèng¼cöôøngñoäaùnh saùng ban ñaàu. Vì vaäy, neáu caàn moät aùnh saùng coù cöôøng ñoä lôùn nhaát nhö luùc banñaàu thì naêng löôïng cung caáp cho ñeøn phaûi taêng leân gaáp 4laàn.
b. Chöùc naêng caùc loaïiñeøn:
Heä thoáng chieáu saùng laø moät toå hôïp goàm nhieàu loaïi ñeøn chöùc naêng, baogoàm:
Ñeøn kích thöôùc tröôùc vaø sau xe (side & rear lamps): Duøng ñeå baùo kích thöôùctröôùc vaø sau xe khi chaïy ban ñeâm hoaëc khiñaäu.
Ñeøn ñaàu (head lamps - main driving lamps): Duøng ñeå chieáu saùng khoâng gianphía tröôùcxegiuùptaøixeácoùtheånhìnthaáytrongñeâmtoáihaytrongñieàukieäntaàmnhìn haïn cheá.
Coâng suaát ñònh möùc cuûa ñeønñaàu:
ÔÛ cheá ñoä chieáu xa laø 45 – 70W. ÔÛ cheá ñoä chieáu gaàn laø 35 –40W. Ñeøn söông muø (foglamps):
Trong ñieàu kieän söông muø, neáu söû duïng ñeøn pha chính coù theå taïo ra vuøngaùnh saùng choùi phía tröôùc, coù theå gaây choùi maét cho taøi xeá caùc xe chaïy ngöôïcchieàu vaø ngöôøi ñi ñöôøng. Ñeøn söông muø seõ giuùp giaûm ñöôïc tình traïng naøy. Ñieänaùp cung caáp cho ñeøn söông muø thöôøng ñöôïc laáy sau relay ñeøn kíchthöôùc.
Ñeønsöôngmuøphíasau(rearfogguard):Ñeønnaøyduøngñeåbaùohieäuchocaùcxe phía sau nhaän bieát trong ñieàu kieän coù söông muø hoaëc taàm nhìn haïn cheá do thôøi tieát. Ñieän aùp cung caáp cho ñeøn naøy ñöôïc laáy sau ñeøn coát (dipped beam). Moätñeøn baùocuõngcoùtheåñöôïcgaénvaøotableauñeåbaùohieäuchotaøixeákhiñeønsöôngmuø phía sau hoaïtñoäng.
Ñeøn laùi phuï (auxiliary driving lamps): Ñeøn naøy ñöôïc noái vôùi nhaùnh ñeøn phachính, duøng ñeå taêng cöôøng ñoä chieáu saùng khi baät ñeøn pha. Nhöng khi coù xe ñoái dieänñeán gaàn, ñeøn naøy phaûi ñöôïc taét thoâng qua moät coâng taéc rieâng ñeå traùnh gaây choùi maéttaøi xeá xe chaïy ngöôïcchieàu.
Coâng taéc chôùp pha (headlamp flash switch): Coâng taéc ñeøn chôùp pha ñöôïc söûduïng ñeå ra hieäu cho caùc xe khaùc maø khoâng phaûi baät coâng taéc ñeønchính.
Ñeønluøi(reversinglamps):Ñeønnaøyseõsaùngkhixegaøisoáluøinhaèmbaùohieäucho caùc xe khaùc vaø ngöôøi ñiñöôøng.
Ñeøn phanh (brake lights): Duøng ñeå baùo cho taøi xeá xe sau bieát ñeå giöõ khoaûngcaùch an toaøn khi ñaïpphanh.
Ñeønbaùotreântableau(warningindicators):Duøngñeåhieånthòcaùcthoângsoá,tình traïnghoaïtñoängcuûacaùcheäthoáng,boäphaäntreânxevaøbaùoloãi(haybaùonguy)khi caùc heä thoáng treân xe hoaït ñoäng khoâng bìnhthöôøng.
Ñeøn baùo ñöùt boùng (lamp failure indicator): Treân moät soá xe ngöôøi ta laép maïchbaùo chotaøixeábieátkhicoùmoätboùngñeønphíañuoâibòñöùthaysuïtaùptreânmaïchñieän laøm ñeøn môø. Ñeøn baùo naøy ñöôïc ñaët treân tableau vaø saùng leân khi coù söï coá veàmaïch hayñeøn.
Ñeøntraàn(roomlight):Ñeøntraànduøngñeåsoisaùngsalonxevaøobanñeâmkhicaàn. Noù cuõng ñöôïc thieát keá cho cheá ñoä töï ñoäng ñeå baùo cöûa chöa ñoùngkín.
Ñeán boäkhôûiñoäng
Starter solenoid
Fusiblelink
Sidelamp switch
Frontfog
switch Relay
Fuse
Ñeøn söông muø tröôùc -traùi (Front fog -left)
Ñeøn söông muø tröôùc -phaûi (Front fog -right)
Ñeønkích thuôùctröôùc-traùi (Slide -left)
Ñeøn kích thuôùc sau -traùi (Rear -left)
Coângtaéc maùy
Ñeán Bobin
Headlamp switch
relay relay
Headlampflash switch
Auxiliary drivinglampswitch
Main dip
Rear fog guard switch
Ñeøn kích thöôùc tröôùc -phaûi (Slide -right)
Ñeøn kích thöôùc sau -phaûi (Rear -right)
Ñeøn baûngsoá (Numberplate)
Ñeøn phuï traùi (Auxiliary -left)
Ñeøn phuï phaûi (Auxiliary -right)
Ñeøn ñaàu - xa (Headlamp -main) Ñeønñaàu-gaàn(Headlamp-dip)
Baùopha(Mainbeamwarning)
Ñeøn ñaàu - xa (Headlamp -main) Ñeønñaàu-gaàn(Headlamp-dip)
Ñeøn söông muø sau -traùi (Rear fog -left)
Ñeøn söông muø sau -phaûi (Rear fog -right)
Baùo ñeøn söông muøsau (Rear fog warning)
Hình 2.1: Sô ñoà maïch ñieän chieáu saùng treânoâtoâ
Treân hình 2.1 trình baøy sô ñoà ñaáu daây cuûa moät heä thoáng chieáu saùng caên baûn treânoâ toâ.Caànlöuyùraèng,caùcboùngñeønñöôïcñaáusongsongvaøcaùcdaâymassthöôøng ñöôïcnoáichungchomoätcuïmboùngñeøn.Vìvaäy,trongtröôønghôïpthieáumass(do khoen baét mass tieáp xuùc khoâng toát vôùi thaân xe hoaëc bò gæ), doøng ñieän seõ chaïy qua
phía daây mass coøn toát neân moät soá boùng seõ ñöôïc ñaáu noái tieáp: ví duï baät ñeønreõ nhöng ñeøn kich thöôùcchôùp.
Caáu taïo boùngñeøn
AÙnhsaùngtöøñeønphaùtralaønhôøvaøomoätdaâytoùcphaùtsaùnghoaëccoùdoøngñieänñi xuyeân qua oáng thuûy tinh ñöôïc huùt chaân khoâng hoaëc chöùa loaïi khí ñaët bieätbeân trong.
Phaànlôùntreânxeñeàusöûduïngloaïiboùngñeønphaùtsaùngbaèngdaâytoùc,nhöngtreân caùc phöông tieän giao thoâng coâng coäng thöôøng söû duïng loaïi boùng ñeøn huyønhquang ñeå chieáu saùng beân trong xe. Caùc loaïi boùng ñeøn huyønh quang coù öu ñieåm laønguoàn saùng ñöôïc phaùt taùn ñeàu ra trong khu vöïc lôùn, traùnh laøm cho haønh khaùch bò moûimaét vaø traùnh bò choùi nhö ôû ñeøn daâytoùc.
Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, treân xe ñaõ baét ñaàu söû duïng ñeøn phoùng khíxenon vôùiñoächieáusaùngtoáthôn,ítchoùimaéttaøixeángöôïcchieàunhönglöôïngñieän tieâuhaoíthôn.CaùcñeønñuoâicuõngsöûduïngtoåhôïpcaùcñeønLEDtheáheämôùi chöù khoâng xaøi boùng daây toùcnöõa.
Ñeøn daâytoùc:
Voûñeønlaømbaèngthuûytinh,beântrongchöùadaâyñieäntrôûlaømbaèngvolfram. Daâyvolframñöôïcnoáivôùihaidaâydaãnñeåcungcaápdoøngñieänñeán.Haidaây daãn naøy ñöôïc gaén chaët vaøo naép ñaäy baèng ñoàng hay nhoâm. Boùng ñeøn ñöôïchuùt chaân khoâng vôùi muïc ñích loaïi boû khoâng khí ñeå traùnh oxy hoaù vaø laøm boáchôi daây toùc (oxy trong khoâng khí taùc duïng vôùi volfram ôû nhieät ñoä cao gaây rahieän töôïng ñen boùng ñeøn vaø sau moät thôøi gian raát ngaén, daây toùc seõ bòñöùt).
Hình 2.2: Boùng ñeøn loaïi daâytoùc
Khi hoaït ñoäng ôû moät ñieän aùp ñònh möùc, nhieät ñoä daây toùc leân ñeán 2.300oCvaø taïo ra aùnh saùng traéng. Neáu cung caáp cho ñeøn moät ñieän aùp thaáp hôn ñònhmöùc, nhieät ñoä daây toùc vaø aùnh saùng phaùt ra seõ giaûm xuoáng. Ngöôïc laïi, neáu cungcaáp cho ñeøn moät ñieän aùp cao hôn, chaúng bao laâu seõ laøm boác hôi daây volfram,gaây ra hieän töôïng ñen boùng ñeøn vaø ñoát chaùy caû daâytoùc.
Daây toùc cuûa boùng ñeøn coâng suaát lôùn (nhö ñeøn ñaàu) ñöôïc cheá taïo ñeåhoaït ñoängôûnhieätñoäcaohôn.Cöôøngñoäaùnhsaùngseõtaêngtheâmkhoaûng40%so vôùiñeøndaâytoùcthöôøngbaèngcaùchñieànñaàyvaøoboùngñeønmoätlöôïngkhítrô (argon) vôùi aùp suaát töông ñoáinhoû.
Boùng ñeønhalogen:
Suoát quaù trình hoaït ñoäng cuûa boùng ñeøn thöôøng, söï bay hôi cuûa daâytoùc tungstenlaønguyeânnhaânlaømvoûthuûytinhbòñenlaømgiaûmcöôøngñoächieáu saùng.Maëcduøcoùtheågiaûmñöôïcquaùtrìnhnaøybaèngcaùchñaëtdaâytoùctrong moätboùngthuûytinhcoùtheåtíchlôùnhôn.Tuynhieân,cöôøngñoäaùnhsaùngcuûa boùng ñeøn loaïi naøy vaãn bò giaûm nhieàu sau moät thôøi gian söûduïng.
Hình 2.3: Boùng ñeønhalogen
Vaánñeàneâutreânñaõñöôïckhaécphuïcvôùisöïrañôøicuûaboùngñeønhalogen,coù coâng suaát vaø tuoåi thoï cao hôn boùng ñeøn thöôøng. Ñaây laø loaïi boùng ñeøncoù nhieàu öu ñieåm so vôùi ñeøn daây toùc kieåu cuõ. Ñeøn halogen chöùa khí halogennhö iode hoaëc broâm. Caùc chaát khí naøy taïo ra moät quaù trình hoaù hoïc kheùp kínvôùi hieän töôïng thaêng hoa cuûa iodur volfram: iode keát hôïp vôùi vonfram(tungsten) bay hôi ôû daïng khí thaønh iodur vonfram. Hoãn hôïp khí naøy thaêng hoa khigaëp voûthuûytinhthaïchanhvôùinhieätñoävöøaduûñeåhoãnhôïpkhoângbaùmvaøomaø chuyeånñoängthaênghoaseõmanghoãnhôïpnaøytrôûveàvuøngkhínhieätñoäcao xungquanhtimñeøn.ÔÛñoù,noùseõtaùchthaønh2chaát:vonframbaùmtrôûlaïitim ñeønvaøcaùcphaàntöûkhíhalogenñöôïcgiaûiphoùngtrôûveàdaïngkhí.Quaùtrình taùitaïonaøykhoângchængaênchaënsöïñoåimaøuboùngñeønmaøcoøngiöõchotim ñeøn luoân hoaït ñoäng ôû ñieàu kieän toát trong moät thôøi giandaøi.
Boùng ñeøn halogen phaûi ñöôïc cheá taïo ñeå hoaït ñoäng ôû nhieät ñoä caohôn 2500oC. ÔÛ nhieät ñoä naøy khí halogen môùi boác hôi. Ngöôøi ta söû duïng phaànlôùn thuûy tinh thaïch anh ñeå laøm voû boùng ñeøn vì loaïi vaät lieäu naøy chòu ñöôïcnhieät ñoävaøaùpsuaátraátcao(khoaûng5ñeán7bar)laømchodaâytoùcñeønsaùnghôn. Theâm vaøo ñoù, moät öu ñieåm nöõa cuûa boùng halogen laø chæ caàn moät tim ñeønnhoû hônsovôùiboùngthöôøngchopheùpñieàuchænhtieâuñieåmchínhxaùchônsovôùi
boùng bình thöôøng. Caàn löu yù raèng, khi thaùo boùng halogen ta khoângñöôïc chaïm tay vaøo phaàn thuyû tinh thaïch anh, neáu chaïm, tuoåi thoï cuûa boùng seõ giaûm.
Göông phaûn chieáu (choùañeøn):
Chöùc naêng cuûa göông phaûn chieáu laø ñònh höôùng laïi caùc tia saùng phaùt ra töøtim ñeøn. Moät göông phaûn chieáu toát seõ taïo ra söï phaûn xaï, ñöa tia saùng ñi raát xatöø phía ñaàuxe.
Bình thöôøng, göông phaûn chieáu coù hình daïng parabol, beà maët ñöôïc ñaùnh boùng vaø phuû moät lôùp vaät lieäu phaûn xaï aùnh saùng toát nhö baïc (hay nhoâm).Ñeå taïorasöïchieáusaùngtoát,daâytoùcñeønphaûiñöôïcñaëtchínhxaùcngaytaïitieâu ñieåm cuûa göông nhaèm taïo ra caùc tia saùng song song. Neáu tim ñeøn ñaët ôû caùcvò tríngoaøitieâuñieåmseõlaømtiasaùngñitreächhöôùng,coùtheålaømloùamaétngöôøi ñieàu khieån xe ngöôïcchieàu.
Ñasoácaùcloaïixeñôøimôùithöôøngsöûduïngchoùañeøncoùhìnhchöõnhaät,loaïi choùañeønnaøyboátrígöôngphaûnchieáutheophöôngngangcoùtaùcduïngtaêng vuøng saùng theo chieàu roäng vaø giaûm vuøng saùng phía treân gaây loùa maét ngöôøiñi xe ngöôïcchieàu.
Göông phaûn chieáuphu
Vò trí boùngñeøn Göông phaûn chieáuchính
Hình 2.4: Choùa ñeøn hình chöõnhaät
Caùchboátrítimñeønñöôïcchialaøm3loaïi:loaïitimñeønñaëttröôùctieâucöï, loaïi tim ñeøn ñaët ngay tieâu cöï vaø tim ñeøn ñaët sau tieâu cöï (hình2.5).
Hình 2.5: Caùch boá trí timñeøn
Nhöôûtreânñaõñeàcaäp,ñeønñaàuhieännaycoù2loaïi:heächaâuAÂu(hình2.6)vaø heä Myõ (hình2.7).
Ø
Heä chaâuAÂu:
Hình 2.6: Ñeøn heä chaâuAÂu
Daây toùc aùnh saùng gaàn (ñeøn coát) goàm coù daïng thaúng ñöôïc boá trí phía tröôùc tieâucöï, hôi cao hôn truïc quang hoïc vaø song song truïc quang hoïc, beân döôùi coù mieángphaûn chieáu nhoû ngaên khoâng cho caùc chuøm aùnh saùng phaûn chieáu laøm loaù maét ngöôøi ñixe ngöôïcchieàu.Daâytoùcaùnhsaùnggaàncoùcoângsuaátnhoûhôndaâytoùcaùnhsaùngxa khoaûng30-40%.Taámphaûnchieáunhoûbòcaétphaànbeântraùimoätgoùc150,neânphía phaûi cuûa ñöôøng ñöôïc chieáu saùng roäng vaø xa hôn phíatraùi.
Hình daïng ñeøn thuoäc heä chaâu AÂu thöôøng coù hình troøn, hình chöõ nhaät hoaëc hìnhcoù 4caïnh.Caùcñeønnaøythöôøngcoùinsoá“2”treânkính.Ñaëctröngcuûañeønkieåuchaâu AÂulaøcoùtheåthayñoåiñöôïcloaïiboùngñeønvaøthayñoåicaûcaùcloaïithaáukínhkhaùc nhau phuø hôïp vôùi ñöôøng vieàn ngoaøi cuûaxe.
Ø HeäMyõ:
Bifocal section1
At focal point
allelbeam
Section2
Hình 2.7: Ñeøn heäMyõ
Ñoái vôùi heä Myõ, hai daây toùc aùnh saùng xa vaø gaàn coù hình daïng gioáng nhau vaø boátrí ngaytaïitieâucöïcuûachoùa.Daâytoùcaùnhsaùngxañöôïcñaëttaïitieâuñieåmcuûachoùa, daâytoùcaùnhsaùnggaànnaèmleächphíatreânmaëtphaúngtruïcquanghoïcñeåcöôøngñoä chuøm tia saùng phaûn chieáu xuoáng döôùi maïnh hôn. Moät soá xe coøn söû duïng heächieáu saùng 4 ñeøn pha. Khi baät aùnh saùng pha, caû 4 ñeøn saùng, khi baät coát chæ saùng 2boùng.
e. Thaáu kínhñeøn:
Thaáukínhcuûañeønlaømoätkhoáigoàmnhieàuhìnhlaêngtruïcoùtaùcduïnguoáncongvaø phaân chia tia saùng chieáu ra töø ñeøn theo ñuùng höôùng mong muoán. Vieäc thieátkeá
thaáukínhnhaèmmuïcñíchthoûamaõncaûhaivòtríchieáusaùnggaànvaøxa.Yeâucaàu cuûañeønphachínhlaøaùnhsaùngphaùtraphaûiñixuyeânquamoätkhoaûngcaùchxa trong khi ñeøn pha gaàn chæ phaùt ra tia saùng ôû möùc ñoä thaáp hôn vaø phaùt taùn tiasaùng ôû gaàn phía tröôùc ñaàu xe.
Hình 2.8: Caáu truùc ñeøn ñaàu loaïi cuõ vaø môùi
Cöôøng ñoä aùnh saùng vuøng tröôùc ñeøn ñaàu ñöôïc phaân boá theo quy luaät treân hình2.9:
Hình 2.9:Ñoà thò phaân boá cöôøng ñoä saùng treân maëtñöôøng
Hieän nay, hình daïng chuïp ñeøn treân caùc xe ñôøi môùi raát ña daïng, mang tínhthaåm myõ vaø ñöôïc caûi tieán nhieàu nhaèm taêng cöôøng ñoä saùng vaø khoaûng caùchchieáu saùng.
Hình 2.10: Hình daïng ñeøn ñaàu treân caùc loaïi xe ñôøi môùi
Moät soá sô ñoà maïch ñieàu khieån heä thoáng chieáusaùng
Maïch ñieän cuûa heä thoáng chieáu saùng treân xe ñöôïc chia laøm hai loaïi, phuï thuoäcvaøo caùch cung caáp ñieän aùp ñeán boùng ñeøn ñaàu: döông chôø vaø aâmchôø.
a. Sô ñoà coâng taéc ñieàu khieån ñeøn loaïi döôngchôø:
Hình 2.11: Sô ñoà coâng taéc ñieàu khieån ñeøn ñaàu loaïi döôngchôø
Hoaïtñoäng:KhibaätcoângtaécLCS(LightControlSwitch)ôûvòtríTAIL
oøng ñieänñitöø:ÅaccugW1gA2gA11gmass,chodoøngtöø:Åaccugcoïc4’,3’
*caàuchìgñeøngmass,ñeønñôømi(kíchthöôùc)saùng.
Khi baät coâng taéc sang vò trí HEAD, maïch ñeøn ñôømi vaãn saùng bìnhthöôøng, ñoàngthôøicoùdoøngtöø:ÅaccugW2gA13gA11gmass,rôleñoùng2tieáp ñieåm3vaø4luùcñoùcoùdoøngtöø:Åaccug4’,3’ gcaàuchìgñeønphahoaëc coát, neáu coâng taéc ñaûo pha ôû vò trí HU, ñeøn pha saùng leân. Neáu coâng taécñaûo pha ôû vò trí HL ñeøn coát saùngleân.
KhibaätFLASH:ÅaccugW2gA14gA12gA9gmass,ñeønphasaùng leân. Do ñoù ñeøn flash khoâng phuï thuoäc vaøo vò trí baäc cuûa coâng taécLCS.
Ñoái vôùi loaïi döông chôø ôû ñeøn ñaàu töùc aâm chôø ôû coâng taéc, ñeøn baùopha ñöôïc noái vôùi tim ñeøn coát. Luùc naøy, do coâng suaát cuûa boùng ñeøn baùo pharaát nhoû (< 5W) neân tim ñeøn coát ñoùng vai troø daây daãn ñeå ñeøn baùo pha saùngleân trong luùc môû ñeønpha.
Moätsoáxeduøngrôleñeåthaychocoângtaécchuyeånñoåiphacoátñeåtaêngñoä beàn cuûa coângtaéc.
b.
Sô ñoà coâng taéc ñieàu khieån ñeøn loaïi aâmchôø:
Hình 2.12: Sô ñoà maïch ñieàu khieån ñeøn kieåu aâmchôø
Trong tröôøng hôïp naøy, nguyeân lyù laøm vieäc cuûa maïch nhösau:
Khi baäc coâng taéc LCS ôû vò trí HEAD ñeøn ñôømi saùng, ñoàng thôøi coù doøng:ÅaccugW2gA13gA11gmass,rôleñoùng2tieápñieåm3vaø4luùcñoùcoù doøngtöø:Åaccug4,3gW3gA12.Neáucoângtaécchuyeånpha ôû vòtríHL, doøngquacuoändaâykhoângveàmassñöôïcneândoøngñieänñiquatieápñieåm thöôøng ñoùng 4, 5 (cuûa dimmer relay) g caàu chì g tim ñeøn coát gmass, ñeøn coát saùng leân. Neáu coâng taéc ñaûo pha ôû vò trí HU, doøng qua cuoän W3gA12gmass,huùttieápñieåm4tieápxuùcvôùitieápñieåm3,doøngquatieápñieåm
4, 3gcaàu chìgtim ñeønphagmass,ñeønpha saùng leân.Luùc naøy ñeønbaùo pha saùng, do ñöôïc maéc song song vôùi ñeønpha.
c. Sô ñoà coâng taéc ñieàu khieån ñeøn söôngmuø
Maïch naøy ñöôïc trang bò chuû yeáu treân caùc xe söû duïng ôû nhöõng nôi coùsöông muø.
Hình 2.13: Sô ñoà coâng taéc ñieàu khieån ñeøn söôngmuø
Trongsôñoàñaáudaâytreân,ñeønsöôngmuøñöôïckeátnoáivôùiheäthoángñeøn ñôømi vaø hoaït ñoäng nhö sau:
Khi baät coâng taéc sang vò trí TAIL thì coïc A2 seõ ñöôïc noái mass cho doøng töø:
Å accu ® rôle ñeøn Taillight ® cuoän rôle ñeøn söông muø cuoän daây ®mass, laømtieápñieåmñoùnglaïichodoøngñitöø:Åaccu®rôleñeønsöôngmuø®
coâng taéc ñeøn söông muø vaø naèm chôø taïi ñaây, khi baät coâng taéc ñeøn söôngmuø thì coù doøng qua ñeøn ® mass, ñeøn söông muø saùngleân.
HEÄ THOÁNG TÍNHIEÄU
Heä thoáng coøi vaø chuoângnhaïc
Coøi vaø chuoâng nhaïc ñöôïc xeáp vaøo heä thoáng tín hieäu vì caùc tín hieäuaâm thanhdocoøivaøchuoângnhaïcphaùtranhaèmmuïcñíchchuûyeáuñeåbaùocho ngöôøiñiñöôøngvaøtaøixeácaùcxekhaùcsöïcoùmaëthoaëchöôùngdòchchuyeån cuûa xe ñang chaïy nhaèm ñaûm baûo an toaøn giaothoâng.
a. Coøiñieän:
Hình 2.14: Caáu taïocoøi
1. Loa coøi 2. Khungtheùp 3. Maøngtheùp 4. Voûcoøi 5. Khungtheùp
6. Truï ñöùng 7. Taám theùp loøxo 8. Loõi theùptöø 9. Cuoän daây 10. OÁchaõm
11. OÁc ñieàuchænh 12. OÁc haõm 13. Truï ñieàu khieån 14. Caàn tieáp ñieåmtónh
15. Caàn tieáp ñieåmñoäng 16. Tuï ñieän 17. Truï ñöùng cuûa tieápñieåm
18. Ñaàu baét daâycoøi 19. Nuùmcoøi 20. Ñieän trôûphuï
Nguyeân lyù hoaït ñoäng:
Khibaätcoângtaécmaùyvaønhaáncoøi:ÅAccuàcuoändaâyàtieápñieåmKK’
à coâng taéc coøi àmass, cuoän daây töø hoùa loõi theùp, huùt loõi theùp keùotheo truïc ñieàu khieån maøng rung laøm tieáp ñieåm KK’ môû ra à doøng quacuoän daây maát à maøng rung ñaåy loõi theùp leân à KK’ ñoùng laïi. Do ñoù, laïicoù doøng qua cuoän daây. Söï ñoùng môû cuûa tieáp ñieåm laøm truïc maøng rungdao ñoäng vôùi taàn soá 250 – 400 Hz à maøng rung taùc ñoäng vaøo khoâng khí,phaùt ra tieángkeâu.
TuïñieänhoaëcñieäntrôûñöôïcmaécsongsongtieápñieåmKK’ñeåbaûoveätieáp ñieåm khoûi bò chaùy khi doøng ñieän trong cuoän daây bò ngaét (C = 0,14– 0,17F).
Rôle coøi: Tröôøng hôïp maéc nhieàu coøi thì doøng ñieän qua coâng taéc coøi raát lôùn (10
– 25A) neân deã laøm hoûng coâng taéc coøi. Do ñoù rôle coøi ñöôïc söû duïng duøngñeå giaûm doøng ñieän qua coâng taéc (khoaûng 0,1A khi söû duïng rôlecoøi).
Hình 2.15: Rô lecoøi
Khinhaánnuùtcoøi:ÅAccuànuùtcoøiàcuoändaâymass,töøhoùaloõitheùphuùt tieáp ñieåm ñoùnglaïi:ÅAccu àcaàu chìàkhung töøàloõi theùpàtieáp ñieåm
àcoøiàmass,coøi phaùt tieáng keâu.
b.
Chuoângnhaïc:
Khioâtoâchaïyluøicaùcñeønbaùoluøiñöôïcbaättöïñoängvaøkeáthôïpvôùichuoâng nhaïc.
Sô ñoà maïchñieän:
Hình 2.16: Sô ñoà heä thoáng tín hieäu ñeøn vaø chuoângnhaïc.
Hình 2.17: Sô ñoà maïch chuoângnhaïc
Khi gaøi soá luøi coâng taéc luøi ñoùng laïi, coù doøng naïp cho tuï theo 2nhaùnh:
Töø:ÅAccuàR1àC1àcöïcBEcuûatransistorT2àR4àdiodeDàmass, doøng ñieän phaân cöïc thuaän cho T2 daãn, T1 khoùa. Khi C1 ñöôïc naïp ñaày laømT2 khoùa,T1daãnchodoøng:ÅAccuàchuoângàT1àmass,laømchuoângkeâu,khi T1 daãn thì C1 phoùng nhanh qua T1 à R4 à aâm tuï, laøm T1 môû nhanh, T2khoaù nhanh, khi tuï T1 phoùng xong thì noù laïi ñöôïc naïp, T2 daãn, T1 khoaù…
Heä thoáng baùo reõ vaø baùonguy
a. Coâng taéc ñeøn baùoreõ:
Coâng taéc ñeøn baùo reõ ñöôïc boá trí trong coâng taéc toå hôïp naèm döôùi tay laùi,gaït coâng taéc naøy sang phaûi hoaëc sang traùi seõ laøm cho ñeøn baùo reõ phaûi hay traùi.
Hình 2.18: Coâng taéc ñeøn baùoreõ
b. Coâng taéc ñeøn baùonguy
Khibaätcoângtaécñeønbaùonguynoùseõlaømchotaátcaûcaùcñeønbaùoreõñeàu nhaùy.
Hình 2.19: Vò trí coâng taéc ñeøn baùonguy
c. Boä taïonhaùy
Boätaïonhaùylaømchocaùcñeønbaùoreõnhaùytheomoättaànsoáñònhtröôùc.Boä taïo nhaùy duøng cho caû ñeøn baùo reõ vaø baùo nguy. Boä taïo nhaùy coù nhieàudaïng: cô ñieän, cô baùn daãn hoaëc baùn daãn tuaànhoaøn.
Ø
Boä taïo nhaùy kieåu cô -ñieän
Boä taïo nhaùy naøy (hình 2.20) bao goàm moät tuï ñieän, caùc cuoän daây L1, L2vaø caùc tieáp ñieåm. Doøng ñieän ñeán ñeøn baùo reõ chaïy qua cuoän L1 vaø doøngñieän qua tuï baêng qua cuoän L2. Cuoän L1 vaø L2 ñöôïc quaán sao cho khi tuïñieän ñöôïc naïp, höôùng vaøo töø tröôøng trong hai cuoän khöû laãn nhau vaø khi tuïñieän ñang phoùng höôùng cuûa töø tröôøng trong hai cuoän keát hôïp laïi. Caùc tieápñieåm ñöôïc ñoùng bôûi löïc loø xo. Moät ñieän trôû maéc song song vôùi caùc tieáp ñieåmñeå traùnh phoùng tia löûa giöõa caùc tieáp ñieåm khi boä taïo nhaùy hoaïtñoäng.
Nguyeân lyù hoaïtñoäng:
Khi baät coâng taéc maùy, doøng ñieän töø accu ñeán tieáp ñieåm vaø ñeán tuï ñieänqua cuoän L2 naïp cho tuï, tuï ñöôïc naïpñaày.
Coâng taécmaùy
baùoreõ
Accu
Hình 2.20: Hoaït ñoäng cuûa boä nhaùy cô - ñieän khi baät coâng taécmaùy.
Khicoângtaécbaùoreõbaätsangphaûihoaëcsangtraùi,doøngñieäntöøaccuñeán tieápñieåm,quacuoänL1ñeáncoângtaécbaùoreõsauñoùñeáncaùcñeønbaùoreõ. KhidoøngñieändoøngñieänchaïyquacuoänL1,ngaythôøiñieåmñoùtreâncuoän L1 sinh ra moät töø tröôøng laøm tieáp ñieåmmôû.
Coâng taécmaùy
Accu
baùoreõ
Hình 2.21: Hoaït ñoäng cuûa boä nhaùy cô ñieän khi coâng taéc ñeøn baùo reõbaät.
Khi tieáp ñieåm môû, tuï ñieän baét ñaàu phoùng ñieän vaøo cuoän L2 vaøo L1, ñeánkhi tuï phoùng heát ñieän, töø tröôøng sinh ra treân hai cuoän giöõ tieáp ñieåm môû.Doøng ñieän phoùng ra töø tuï ñieän vaø doøng ñieän töø accu (chaïy qua ñieän trôû) ñeáncaùc boùng ñeøn baùo reõ, nhöng do doøng ñieän quaù nhoû ñeøn khoângsaùng.
Coâng taécmaùy
Accu
baùoreõ
Hình 2.22: Tieáp ñieåm môû, tuï ñieänphoùng
Khituïphoùngheátñieän,tieápñieåmlaïiñoùngchopheùpdoøngñieäntieáptuïc chaïy töø accu qua tieáp ñieåm ñeán cuoän L1 roài ñeán caùc ñeøn baùo reõ laømchuùng saùng.CuøngluùcñoùdoøngñieänchaïyquacuoänL2ñeånaïpchotuï.Dohöôùng doøng ñieän qua L1 vaø L2 ngöôïc nhau, töø tröôøng sinh ra treân hai cuoän khöû
laãnnhauvaøgiöõchotieápñieåmñoùngñeánkhituïnaïpñaày.Vìvaäy,ñeønvaãn saùng.Khituïñöôïcnaïpñaày,doøngñieänngöngchaïytrongcuoänL2vaøtöø tröôøng sinh ra trong L1 laïi laøm tieáp ñieåm tieáp tuïc môû, ñeøntaét.
Chutrìnhtreânlaïêplaïilieântuïclaømcaùcñeønbaùoreõnhaùyôûmoättaànsoá nhaát ñònh.
Coâng taécmaùy
Accu
baùoreõ
Hình 2.23: Tieáp ñieåm ñoùng (ñeøn baùo reõsaùng)
Ø
Boä taïo nhaùy kieåu cô - baùndaãn
Moät rôle nhoû ñeå laøm caùc ñeøn baùo reõ nhaùy vaø moät maïch transitor ñeåñoùng ngaét rôle theo moät taàn soá ñònh tröôùc ñöôïc keát hôïp thaønh boä taïo nhaùykieåu baùntransitor.
Tuïñieän
Transistor
Rôle
Hình 2.24: Boä taïo nhaùy kieåu cô – baùndaãn
Ø Boä taïo nhaùy kieåu baùndaãn:
Boä taïo nhaùy kieåu baùn daãn thöôøng laø moät maïch dao ñoäng ña haøi duøng2 transisitor.
Hoaït ñoäng: Treân hình 2. 25 trình baøy hoaït ñoäng boä taïonhaùy.
Khi gaït coâng taéc ñeøn baùo reõ gaït hoaëc baùo nguy, ñieän theá döông ñöôïccung caápchomaïch,nhôøsöïphoùngnaïpcuûacaùctuïñieän,caùctransistorT1vaøT2 seõ laàn löôït ñoùng môû theo chu kyø. Khi T2 daãn laøm T3 daãn theo chopheùp doøng ñieän ñi qua cuoän daây relay ® huùt tieáp ñieåm K ñoùng laøm ñeønsaùng.
Neáubaátkyømoätboùngñeønbaùoreõnaøobòchaùytaûitaùcduïngleânboänhaùy giaûm xuoáng döôùi giaù trò tieâu chuaån laøm cho thôøi gian phoùng naïp tuïnhanh hônbìnhthöôøng.Vìvaäy,taànsoánhaùycuûañeønbaùoreõcuõngnhöñeøntreân tableau trôû neân nhanh hôn baùo cho taøi xeá bieát moät hay nhieàu boùng ñeønñaõ bòchaùy.
Hình 2.25: Sô ñoà maïch ñieän ñeøn baùo reõ, baùo nguy vaø boä taïo nhaùy baùndaãn
d. Moät soá maïch baùo reõkhaùc
Ø Maïch baùo reõ duøng IC555:
Maïch ñònh thôøi 555 coù theå ñöôïc duøng laøm maïch taïo xung vuoâng theocaáu hình maïch cô baûn cho trong hình 2. 27. Trong maïch naøy ngoõ vaøo kíchkhôûi chaân 2 (Trigger) ñöôïc ngaén maïch vôùi chaân 6 (chaân ñieän aùpngöôõng Theshold) vaø ñieän trôû ñònh thôøi R2 ñöôïc noái giöõa chaân 6 vôùi chaân 7(chaân phoùng ñieänDischarge).
Treânhình2.26,ngaykhicungcaápñieänlaànñaàuchomaïchnaøy,ñieänaùp treân tuï C baèng 0V neân maïch ôû traïng thaùi ban ñaàu nhö sau: R = 0, S = 1, Q
-buøcuûaR-SFlipflopôûlogic0,transistorngöngdaãnvaøngoõrachaân3cuûa IC 555 coù möùc ñieän aùp cao. Tuï C baét ñaàu naïp ñieän theo haøm muõ quañieän trôû R1 qua diode D cho ñeán khi dieän aùp treân C taêng ñeán giaù trò 2/3 VCC(luùc ñieän aùp treân tuï C taêng quaù 1/3 VCC, maïch so saùnh döôùi ñoåi traïng thaùi vaøta coù R = S = 0 neân R-S flipflop vaãn giöõa nguyeân traïng thaùi cuõ vaø ngoõ ra chaân 3 cuõng vaäy). ÔÛ thôøi ñieåm naøy maïch so saùnh treân ñoåi traïng thaùi neânR
=1(S=0),R-SflipflopñoåitraïngthaùinghóalaøQ-buøôûlogic1phaâncöïc transistor daãn baûo hoaø vaø ngoõ ra chaân 3 chuyeån traïng thaùi xuoáng möùcñieän aùp thaáp. Tuï C phoùng ñieän qua R2 roài qua chaân 7 (chaân Discharge)vaø transistor cho ñeán khi ñieän aùp treân tuï giaûm xuoáng coøn 1/3 VCC. ÔÛthôøi ñieåmnaøyngoõramaïchsosaùnhdöôùichuyeåntraïngthaùineânS=1(R=0) laøm cho Q-buø cuûa R-S Flipflop chuyeån traïng thaùi xuoáng logic 0, ngoõra chaân3chuyeåntraïngthaùileânmöùccaovaøtransistorngöngdaãn.TuïCbaét ñaàu naïp ñieän trôû laïi cho ñeán 2/3 VCC qua R1. Quaù trình seõ tieáp tuïc nhöñaõ moâ taû, tuï C lieân tuïc naïp ñieän qua R1 vaø phoùng ñieän qua R2 neân chaân ngoõ
ra 3 coù daïng soùng vuoâng.
+12V
V
Hình 2.26: Sô ñoà chöùc naêng IC555
Taàn soá hoaït ñoäng cuûa maïch chuû yeáu xaùc ñònh bôûi R2 vaø tuïC.
T =T1 +T2
Trong ñoù: T - Chukyø
T1 - Thôøi gian naïp cuûa tuï T1 = (R1 + R2). C.ln2
T2 - Thôøi gian xaû cuûatuï T2 = R2. C.ln2
Ñeå thuaän tieän hôn khi tính toaùn ta thay R2 baèng caùch thay vaøo moät bieán trôû,nhö theá taàn soá ôû ngoõ ra chaân 3 seõ thay ñoåi tuyø theo giaù trò ñoù lôùn haynhoû.
D1 + 12V
R1
R2
C
Hình 2.27: Sô ñoà maïch chôùp duøngIC
Sô ñoà maïch thöïc teá cuûa boä chôùp duøng IC555 treân hình 2.27 khaùc vôùi sôñoà nguyeânlyùtaïodaoñoängcuûaIC555ôûchoãlaøchaântuïñieänñöôïcnoáimassqua boùngñeøn.
Ø
Maïch baùo reõ kieåu vi maïch:
D2
D3
Hình 2.28: Sô ñoà boä chôùp cuûaTOYOTA
Khibaätcoângtaétreõ(turnsignal),chaânLñöôïcnoáimass,coùdoøngnaïpqua tuï nhö sau: Å accu® W® C ® R1 ® R2 ® D3 ® L ® ñeøn ® mass,doøng naøyphaâncöïcthuaänchoT1laømT1daãn,T2khoùa.Khituïñaõñöôïcnaïpno, luùcnaøydoøngquaR1,R2maát.T1,T2daãn.ChodoønglôùnquacuoändaâyW laøm maët vít K ñoùng laïi, ñeøn saùng leân ñoàng thôøi T2 môû vaø tuï C baétñaàu phoùng töø döông tuï® T2 ® mass ® aâm tuï laøm T1 ñoùng, T2 môû nhanh. Khi
tuï C phoùng xong, doøng baét ñaàu naïp laïi, T1 daån T2 khoùa, vít môû, ñeøn taét (taàn soá chôùp cuûa ñeøn 120laàn/phuùt).
Coâng duïng linhkieän:
D1 : Daäp xung söùc ñieän ñoän töï caûm cuûa cuoän daây W, baûo veäT2
D2: Daäp xungaâm
D3: Ngaên doøngngöôïc D4: Giaûm doøngroø
Ø Maïch tín hieäu kieåu ñieäntöø:
Khibaätcoângtaécreõ(reõsangtraùihoaëcphaûi,coùdoøngtöø:Åaccu®SW®daây ñieän trôû Rf ® K® W® L® ñeøn ® mass. Luùc naøy doøng qua boùngñeøn phaûi qua daây ñieän trôû vaø ñieän trôû phuï neân ñeøn khoâng saùng, nhöng noùlaøm daâyñieäntrôûnoùngleân,chuøngra,laømmaëtvítkñoùnglaïichodoønglôùnqua ñeøn, laøm ñeøn saùng leân. Luùc naøy daây ñieän trôû vaø ñieän trôû phuï bò ngaénmaïch neânnoùnguoäiñico laïi,maëtvítKmôû,ñeøntaét.Taànsoáñoùngngaétnaøy ñöôïc giôùi haïn trong khoaûng 60-120 laàn /phuùt.
Hình 2.29: Sô ñoà rôle baùo reõ kieåu ñieäntöø
Moät soá sô ñoà heä thoáng tín hieäu treân xeTOYOTA
Hình 2.30: Sô ñoà heä thoáng tín hieäu treân xe TOYOTACOROLLA
Hình 2.31: Sô ñoà heä thoáng tín hieäu treân xe TOYOTAHIACE
Hình 2. 32: Coâng taéc baùo nguyTOYOTA
Heä thoáng ñeøn phanh, ñeøn kíchthöôùc:
a.
Heä thoáng ñeønphanh:
Ñeøn naøy ñöôïc boá trí sau xe vaø coù ñoä saùng cao ñeå ban ngaøy coù theå nhìnroõ. Moãi oâtoâ phaûi coù hai ñeøn phanh vaø töï ñoäng baät baèng coâng taéc ñaëc bieätkhi ngöôøilaùixeñaïpbaønñaïpphanh.Maøuquiñònhcuûañeønphanhlaømaøuñoû. Coâng taéc ñeøn phanh tuøy thuoäc vaøo phöông phaùp daãn ñoäng phanh (phanhcô khí, khí neùn hay daàu) maø coù keát caáu kieåu cô khí hay kieåu maønghôi.
Hình 2.33: Sô ñoà ñeønphanh.
b. Heä thoáng ñeøn kíchthöôùc:
Ñeøn kích thöôùc ñöôïc laép sau xe, tröôùc xe, beân hoâng xe, treân naép cabinñeå chæ baùo chieàu roäng, chieàu daøi vaø chieàu cao xe. Caùc ñeøn kích thöôùcthöôøng duøng kính khuyeách taùn maøu ñoû coù coâng suaát moãi boùng laø10W.
Heä thoáng baùo söï coá heä thoáng ñeøn tínhieäu
Ñeåbaùoñöùtboùngñeønhoaëcñeønbòmôødobòsuïtaùptreânñöôøngdaâyôûcaùc ñieåm noái ngöôøi ta duøng maïch baùo hö boùng ñeøn (lamp failure circuit).Treân xehôi,maïchnaøythöôøngcoùhailoaïiphoåbieán:loaïiduøngmaïchñieäntöûvaø loaïi duøng coâng taéc löôõi gaø (reedswitch).
Sô ñoà nguyeân lyù cuûa maïch Lamp Failure ñieän töû ñöôïc trình baøy treân hình2-34:
Hình 2.34: Sô ñoà nguyeân lyù cuûa maïch baùo hö ñeøn (Electronic Lamp FailureUnit)
Ña soá caùc maïch baùo hö ñeøn kieåu ñieän töû ñeàu döïa treân nguyeân lyùcaàu Wheatstone keát hôïp vôùi maïch khuyeách ñaïi thuaät toaùn (OPAMP) maéc theokieåu sosaùnh.Moättrongcaùcñieäntrôûcuûacaàulaøñoaïndaâydaãnthöôønglaømbaèngsaét vaøñöôïcmaécnoáitieápvôùiboùngñeøn.Ñoaïndaâynaøycoùñieäntrôûcöïcnhoûñeå khoângaûnhhöôûngñeánñoäsaùngcuûaboùngñeøn.Noùcuõngñoùngvaitroømoätcaûm bieándoøng(currentsensor).Ñeåbaùohöhoûngchonhieàumaïchñeøn(thöôønglaø maïch ñeøn phanh vaø ñeøn kích thöôùc) ta phaûi söû duïng nhieàu maïch so vôùi caùcngoõ ranoáivaøocoånglogicORñeåñieàukhieånñeønbaùoñöùtboùngtreântableauqua transistor. Ngoõ vaøo tröø cuûa cuûa OPAMP ñöôïc ñaët moät ñieän aùp coá ñònh (ñieänaùp so) nhôø caàu phaân aùp vaø diod Zener. Ngoõ vaøo coäng cuûa OPAMP ñöôïc caápñieän aùp cuûa caàu phaân aùp thöù hai goàm ñoaïn daây so doøng vaø boùng ñeøn kíchthöôùc hoaëc ñeøn phanh. Khi caùc boùng ñeøn bò ñöùt hoaëc môø do ñieän trôû tieáp xuùc thìñieän aùpôûcaùcngoõvaøocoängseõtaêng.Ñieänaùpôûngoõvaøocoängluùcnaøylôùnhônñieän aùpôûngoõvaøotröø,laømngoõracuûamoättrong2OPAMPhoaëccuûacaû2OPAMP
leân möùc cao. Tín hieäu naøy cuûa 2 OPAMP ñöôïc ñöa vaøo ngoõ vaøo cuûa coånglogic OR.
Ta coù baûng chaân trò cuûa coång logicOR
OP1
OP2
OR
1
0
1
0
1
1
1
1
1
0
0
0
Nhìn vaøo baûng chaân trò ta thaáy: luùc hö moät hay nhieàu boùng ñeøn, ngoõ racuûa coång logic OR seõ ôû möùc 1, khieán transistor daãn vaø ñeøn baùo hoûng boùngtreân tableau seõ saùng, baùo taøi xeá bieát ñeå khaécphuïc.
Treân hình 2.35 trình baøy sô ñoà ñaáu daây cuûa boä lamp failure treânxe Toyota.
Hình 2.35: Sô ñoà ñaáu daây hoäp baùo hö boùng xeToyota
Caùc maïch baùo hö ñeøn duøng coâng taéc löôõi gaø thöôøng ñöôïc duøng treân caùc xeñôøi cuõ. Hình 2.36 trình baøy sô ñoà maïch baùo hö boùng loaïi duøng coâng taéc löôõi gaø. Caùc voøng daây quaán treân oáng thuyû tinh cuûa coâng taéc löôõi gaø seõ ñoùng vai troøcaûm bieán doøng qua boùng ñeøn vì chuùng ñöôïc maéc noái tieáp vôùi boùng ñeøn. Khi baät
coângtaécmaùy,doøngñieänquahaicuoändaâyñeánñeøn.Dohaicuoändaâyquaán ngöôïcchieàunhauneântöøtröôøngtaïoratöøhaicuoändaâykhöûlaãnnhauvaøkhoâng coù doøng ñieän ñeán ñeøn baùo ñöùt. Tröôøng hôïp coù moät trong hai boùng ñeøn bò ñöùt,seõ khoângcoùdoøngñeánmoättronghaicuoändaây,töøtröôøngtaïoraseõhuùttieápñieåm cung caáp doøng ñieän ñeán laøm saùng ñeøn baùo treântableau.
Ignitionswitch
Magneticfieldsoppose
reed switch open
tch
mp ot
uminated
Mainbeamleft
Main beamright
Hình 2.36: Sô ñoà nguyeân lyù cuûa maïch baùo ñöùt boùng duøng coâng taéc löôõigaø
Maïch naâng haï vaø töï ñoäng baät ñeønñaàu
Maïch naâng haï ñeøn ñaàu (headlamp retractor) ñöôïc trang bò treân moät soá oâ toâ.
Sô ñoà maïch cuûa heä thoáng naøy ñöôïc trình baøy treân hình2.37:
Hình 2.37: Sô ñoà maïch naâng haï ñeønñaàu
Nguyeân lyù hoaïtñoäng:
Ñeøn ñaàu coù hai haønh trìnhnaâng-haï.
Khi naâng ñeøn: Ñeøn naâng khi coâng taéc ñieàu khieån ñeøn töø vò tríTAIL chuyeån sang HEAD hoaëc coâng taéc chôùp pha (Flash) ñöôïc baät. Luùcnaøy, döôngaccuñöôïcñöaveàmaïchñieàukhieånñieäntöûquachaânL1,L2laøm cho coång AND ôû möùc cao. Keát quaû laø: Tr3 daãn "Tr2 ngaét" Tr1 môûneân coù doøng ñieän ñi töø: +Accu "caàu chì "coâng taécHOLD"Tr1"B"A"cuoän daây relay 1, 2"mass, laøm caùc tieáp ñieåm relay 1,2 chuyeån töø E sang D. Luùc naøy coù doøng: +accu"caàu chì"D"F"ñoängcô ñieän"mass. Laøm moâtô quay vaø ñeøn ñöôïc naâng leân. Khi ñeøn ñöôïcnaâng leânhoaøntoaøn,coângtaéchaïncheáchuyeåntöøBsangCchuaånbòchohaønh trình sau. Caùc tieáp ñieåm 1, 2 cuûa relay 1, 2 trôû veà vò trícuõ.
Khi coâng taéc HOLD chuyeån veà ON, doøng tröïc tieáp ñi qua coângtaéc haïn vaø relay, laøm relay ñoùng laïi vaø ñeøn ñöôïc naângleân.
Khi haïñeøn:
Ñeøn haï khi coâng taéc töø TAIL sang OFF, döông accu khoâng coøn ñöa ñeánmaïch ñieàu khieån laøm coång OR ôû möùc thaáp. Keát quaû laø: Tr4 khoaù" Tr5 daãn. Luùcnaøy, doøng ñieän seõ ñi töø: +accu"coâng taéc HOLD " Tr5 "C"A"cuoän daây relay 1, 2
"mass. Tieáp ñieåm relay 1,2 ñoùng"ñoäng cô ñieän hoaït ñoäng " ñeøn ñaàu ñöôïchaï xuoáng.Khiñeønñaõhaïxuoánghoaøntoaøn,coângtaéchaïncheáhaønhtrìnhchuyeåntöø C"B.
Khi coâng taéc HOLD töø ON veà OFF vaø coâng taéc ñieàu khieån ñeøn ôû OFF, khoâng coù döông accu caáp cho chaân L1, L2 neân ñeøn cuõng seõ ñöôïc haïxuoáng.
Maïch töï ñoäng môû ñeønpha:
SôÑoà:
Hình 2.38: Maïch töï ñoäng môû ñeønñaàu
Nguyeân Lyù HoaïtÑoäng:
Khi trôøi saùng: Cöôøng ñoä aùnh saùng cao laøm quang trôû coù ñieän trôûnhoû, khieándoøngquanoùlôùn"T1daãn"T2ngaét.Relaykhoânghoaïtñoängneânñeøn khoâng ñöôïc baät.
Khi trôøi toái: thì cöôøng ñoä aùnh saùng yeáu daàn, laøm cho quang trôû coùñieän trôû lôùn khieán doøng qua noù giaûm. Khi ñoù transistor T1 ngaét vaø T2 daãn. Coùdoøng qua cuoän daây cuûa caùc relay"T2"mass"laøm relay ñoùng laïi"ñeøn saùngleân.
Tuï C1: choáng nhieãunguoàn.
Tuï C2: choáng nhieãu do aùnh saùng. Neáu coù moät vaät che aùnh saùng taïmthôøi queùt qua quang trôû thì heä thoáng vaãn khoâng môû do tuï naïp chöañaày.
R1: bieán trôû duøng ñeå ñieàu chænh ñoänhaïy.
Moät soá sô ñoà tham khaûo:
a.Sô Ñoà Maïch NaângHaï:
Hình 2.39: Maïch naâng haï ñeøn loaïikhaùc
v Nguyeân lyù hoaïtñoäng:
Khi coâng taéc ñeøn ôû vò trí OFF: ñeøn ñôømi khoâng saùng, coång NOR ñaàu B ôû möùc0 (B(0)), C(0)"Y(1), neân T3 khoâng daãn. Khi coâng taéc ñeøn ôû vò trí OFF"TAIL:ñeøn ñôømi saùng, coång NOR: B(0), C(1)"Y(0), cho neân T3 daãn vôùi doøng nhoû. Khicoâng taéc ñeøn ôû vò trí TAIL"HEAD: T1 daãn"T2 daãn coù doøng töø:+accu"T2
"W1"A"C"mass,caùcrelayñoùnglaïivaøñeønñöôïcnaângleân.Ñeønñôømivaãn saùng. Coång NOR B(1), C(1)" Y(0), cho neân T3 daãn. Khi coâng taéc ñeøn ôû vòtrí HEAD"TAIL: T1 ngaét"T2 ngaét nhöng ñeøn chöa haï do coång NOR B(1),C(1)"Y(0), cho neân T3 daãn. Khi coâng taéc ñeøn ôû vò trí töø TAIL"OFF: T1 ngaét"T2 ngaét,
coång NOR B(0), C(0)"Y(0)" T3 ngaét "T4 daãn"T5 daãn coù doøng töø:
+accu"T5"W2"B"C"mass, laøm caùc relay ñoùng laïi neân ñeøn haïxuoáng.
Khi baät coâng taéc ôû vò trí Flash: ñieåm A ñöôïc noái mass neân T1, T2 daãn coùdoøng töø: +accu"T2 "W1"A"C"mass, ñeøn naâng leân. Ngöôïc laïi, khi coâng taéc nhaûra, T4, T5 daãn, coù doøng töø: +accu"T5"W2"B"C"mass. Caùc relay ñoùng, ñeønñöôïc haïxuoáng.
Moät boä ñieàu khieån khaùc ñöôïc trình baøy treân hình 2.40. Boä ñieàu khieånnaøy cuõng coù 2 haønh trình hoaït ñoäng naâng haï ñeønpha.
Hình 2.40: Caáu taïo boä ñieàu khieån naâng haï ñeønpha
v Nguyeân lyù hoaïtñoäng:
Khi ñeøn naâng: L1, L2 coù doøng ñöôïc ñöa ñeán, coång AND ôû möùc cao"T1 daãn"T2 daãn"ñeøn ñöôïc naâng leân. Khi ñeøn haï: L1, L2 maát doøng neân 2 ñaàuvaøo cuûa coång OR ôû möùc thaáp "T3 ngaét"T4 daãn"T5 daãn"ñeøn ñöôïc haïxuoáng.
Sô Ñoà Töï Ñoäng Môû Ñeøn Pha duøng IC555:
Hình 2.41: Maïch töï ñoäng môû ñeøn duøng IC555
v Nguyeân Lyù HoaïtÑoäng:
Khi trôøisaùng:ñieäntrôû cuûaquangtrôûnhoû"ñieänaùpñaëtvaøo chaân2cuûa IC lôùn "ñieän theá ôû chaân 3 cuûa IC nhoû neân transistor T khoângdaãn"relay khoâng ñoùng"ñeøn khoângsaùng.
Khi trôøitoái:ñieän trôû cuûaquang trôûlôùn"ñieänaùpñaët vaøo chaân 2 cuûaIC nhoû"ñieäntheáôûchaân3cuûaIClôùn"neântransistorTdaãn"relayñoùng"ñeøn saùng.
MoätsôñoàkhaùcduøngñeåtöïñoängmôûñeønnhôøOP-AMPñöôïctrìnhbaøy treân hình2.42.
Hình 2.42: Maïch töï ñoäng môû ñeøn duøngOP-AMP
v Nguyeân Lyù HoaïtÑoäng:
Khitrôøisaùng:ñieäntrôûcuûaquangtrôûnhoû,ñieänaùpñaëtvaøongoõvaøo– cuûa OP-AMP lôùn hôn ñieän aùp ñònh möùc ôû ngoõ vaøo + neân ngoõû ra cuûaOP-AMP ôû möùc thaáp"T khoâng daãn"relay hôû"ñeøn khoângsaùng.
Khi trôøi toái: ñieän trôû cuûa quang trôû lôùn, neân ñieän aùp ñaët vaøo ngoõ vaøo– cuûa OP-AMP nhoû hôn ñieän aùp ñònh möùc ôû ngoõ vaøo + neân ngoõ ra cuûaOP- AMP ôû möùc cao"T daãn"relay ñoùng"ñeønsaùng.
R2: bieán trôû duøng ñeå ñieàu chænh ñoä saùng maø heä thoáng baét ñaàu hoaïtñoäng. D: daäp xung söùc ñieän ñoäng töï caûm cuûarelay.
C: choángnhieãu.
Heäthoángchieáusaùng–tínhieäutreânoâtoâgiuùptaøixeácoùtheånhìnthaáychöôùng ngaïi vaät treân ñöôøng trong ñieàu kieän aùnh saùng haïn cheá, duøng ñeå baùo caùctình huoáng dòch chuyeån ñeå moïi ngöôøi xung quanh nhaän bieát. Ngoaøi ra, heäthoáng chieáusaùng–tínhieäucoønhieånthòtìnhtraïnghoaïtñoängcuûacaùcheäthoángtreân oâtoâ ñeán taøi xeá thoâng qua baûng tableau vaø soi saùng khoâng gian trongxe.
HEÄ THOÁNG CHIEÁUSAÙNG
Nhieäm vuï, yeâu caàu vaø phaânloaïi
Nhieämvuï:
Heä thoáng chieáu saùng nhaèm ñaûm baûo ñuû aùnh saùng cho ngöôøi laùi vaø haønh khaùch treân trong ñieàu kieän vaän haønh khoâng ñuû aùnhsaùng.
Heä thoáng chieáu saùng phaûi ñaùp öùng 2 yeâucaàu:
-
- Khoâng laøm loùa maét taøi xeá xe chaïy ngöôïcchieàu.
Phaânloaïi:
Neáu phaân loaïi treo vò trí ta coù chieáu saùng trong xe (ñeøn traàn, soi saùngcapoâ...) vaø chieáu saùng ngoaøi (ñeøn ñaàu, ñeønñuoâi…).
Trong loaïi thöù hai, caên cöù vaøo ñaëc ñieåm cuûa phaân boá chuøm aùnh saùng treân maët ñöôøng, ngöôøi ta phaân thaønh 2 loaïi heä thoáng chieáu saùngngoaøi:
- Heä thoáng chieáu saùng kieåu chaâu AÂu vaø kieåuMyõ.
Caùc thoâng soá cô baûn vaø chöùcnaêng
a. Thoâng soá côbaûn:
Khoaûng chieáu saùng: laø chieàu daøi lôùn nhaát cuûa vuøng aùnh saùng phaùt ra tínhtöø ñeønñaàu.
- Khoaûng chieáu saùng khi baät pha (xa) töø 180 –250m.
- Khoaûng chieáu saùng khi baät coát (gaàn) töø 50 –75m.
Cöôøng ñoä aùnhsaùng:
Cöôøngñoäaùnhsaùnglaønaênglöôïngñeåphaùtxaïaùnhsaùngôûmoätkhoaûngcaùchnhaát ñònh. Naêng löôïng aùnh saùng coù lieân quan ñeán nguoàn saùng vaø cöôøng ñoä aùnhsaùng ñöôïc ño baèng ñôn vò c.d (candelas). Tröôùc kia, ñôn vò c.p (candle power) cuõng ñöôïc aùp duïng: 1 c.d = 1c.p.
Toångcaùchaïtaùnhsaùngrôitreân1beàmaëtñöôïcgoïicöôøngñoächieáusaùng,ñöôïcño baèng ñôn vò lux (hoaëc metre-candles). Moät beà maët ñöôïc chieáu saùng vôùi cöôøng ñoä1 lux (hay 1 metre-candles) khi 1 boùng ñeøn coù cöôøng ñoä aùnh saùng 1 c.d ñaët caùch 1m töø maøn chaén thaúng ñöùng. Khi gia taêng khoaûng caùch, cöôøng ñoä chieáu saùng seõgiaûm. Cöôøng ñoä chieáu saùng tyû leä nghòch vôùi bình phöông khoaûng caùch tính töønguoàn saùng. Ñieàu naøy coù nghóa laø khi khoaûng caùch chieáu saùng taêng gaáp ñoâi thì cöôøngñoä aùnhsaùngtreânbeàmaëtmaøaùnhsaùngphaùtraseõgiaûmxuoángbaèng¼cöôøngñoäaùnh saùng ban ñaàu. Vì vaäy, neáu caàn moät aùnh saùng coù cöôøng ñoä lôùn nhaát nhö luùc banñaàu thì naêng löôïng cung caáp cho ñeøn phaûi taêng leân gaáp 4laàn.
b. Chöùc naêng caùc loaïiñeøn:
Heä thoáng chieáu saùng laø moät toå hôïp goàm nhieàu loaïi ñeøn chöùc naêng, baogoàm:
Coâng suaát ñònh möùc cuûa ñeønñaàu:
ÔÛ cheá ñoä chieáu xa laø 45 – 70W. ÔÛ cheá ñoä chieáu gaàn laø 35 –40W. Ñeøn söông muø (foglamps):
Trong ñieàu kieän söông muø, neáu söû duïng ñeøn pha chính coù theå taïo ra vuøngaùnh saùng choùi phía tröôùc, coù theå gaây choùi maét cho taøi xeá caùc xe chaïy ngöôïcchieàu vaø ngöôøi ñi ñöôøng. Ñeøn söông muø seõ giuùp giaûm ñöôïc tình traïng naøy. Ñieänaùp cung caáp cho ñeøn söông muø thöôøng ñöôïc laáy sau relay ñeøn kíchthöôùc.
Ñeønsöôngmuøphíasau(rearfogguard):Ñeønnaøyduøngñeåbaùohieäuchocaùcxe phía sau nhaän bieát trong ñieàu kieän coù söông muø hoaëc taàm nhìn haïn cheá do thôøi tieát. Ñieän aùp cung caáp cho ñeøn naøy ñöôïc laáy sau ñeøn coát (dipped beam). Moätñeøn baùocuõngcoùtheåñöôïcgaénvaøotableauñeåbaùohieäuchotaøixeákhiñeønsöôngmuø phía sau hoaïtñoäng.
Ñeøn laùi phuï (auxiliary driving lamps): Ñeøn naøy ñöôïc noái vôùi nhaùnh ñeøn phachính, duøng ñeå taêng cöôøng ñoä chieáu saùng khi baät ñeøn pha. Nhöng khi coù xe ñoái dieänñeán gaàn, ñeøn naøy phaûi ñöôïc taét thoâng qua moät coâng taéc rieâng ñeå traùnh gaây choùi maéttaøi xeá xe chaïy ngöôïcchieàu.
Coâng taéc chôùp pha (headlamp flash switch): Coâng taéc ñeøn chôùp pha ñöôïc söûduïng ñeå ra hieäu cho caùc xe khaùc maø khoâng phaûi baät coâng taéc ñeønchính.
Ñeønluøi(reversinglamps):Ñeønnaøyseõsaùngkhixegaøisoáluøinhaèmbaùohieäucho caùc xe khaùc vaø ngöôøi ñiñöôøng.
Ñeøn phanh (brake lights): Duøng ñeå baùo cho taøi xeá xe sau bieát ñeå giöõ khoaûngcaùch an toaøn khi ñaïpphanh.
Ñeønbaùotreântableau(warningindicators):Duøngñeåhieånthòcaùcthoângsoá,tình traïnghoaïtñoängcuûacaùcheäthoáng,boäphaäntreânxevaøbaùoloãi(haybaùonguy)khi caùc heä thoáng treân xe hoaït ñoäng khoâng bìnhthöôøng.
Ñeøn baùo ñöùt boùng (lamp failure indicator): Treân moät soá xe ngöôøi ta laép maïchbaùo chotaøixeábieátkhicoùmoätboùngñeønphíañuoâibòñöùthaysuïtaùptreânmaïchñieän laøm ñeøn môø. Ñeøn baùo naøy ñöôïc ñaët treân tableau vaø saùng leân khi coù söï coá veàmaïch hayñeøn.
Ñeøntraàn(roomlight):Ñeøntraànduøngñeåsoisaùngsalonxevaøobanñeâmkhicaàn. Noù cuõng ñöôïc thieát keá cho cheá ñoä töï ñoäng ñeå baùo cöûa chöa ñoùngkín.
Starter solenoid
Fusiblelink
switch Relay
Fuse
Ñeøn söông muø tröôùc -traùi (Front fog -left)
Ñeøn söông muø tröôùc -phaûi (Front fog -right)
Ñeønkích thuôùctröôùc-traùi (Slide -left)
Ñeøn kích thuôùc sau -traùi (Rear -left)
Coângtaéc maùy
Ñeán Bobin
Headlamp switch
relay relay
Headlampflash switch
Auxiliary drivinglampswitch
Main dip
Rear fog guard switch
Ñeøn kích thöôùc tröôùc -phaûi (Slide -right)
Ñeøn kích thöôùc sau -phaûi (Rear -right)
Ñeøn baûngsoá (Numberplate)
Ñeøn phuï traùi (Auxiliary -left)
Ñeøn phuï phaûi (Auxiliary -right)
Baùopha(Mainbeamwarning)
Ñeøn söông muø sau -traùi (Rear fog -left)
Ñeøn söông muø sau -phaûi (Rear fog -right)
Baùo ñeøn söông muøsau (Rear fog warning)
Hình 2.1: Sô ñoà maïch ñieän chieáu saùng treânoâtoâ
Treân hình 2.1 trình baøy sô ñoà ñaáu daây cuûa moät heä thoáng chieáu saùng caên baûn treânoâ toâ.Caànlöuyùraèng,caùcboùngñeønñöôïcñaáusongsongvaøcaùcdaâymassthöôøng ñöôïcnoáichungchomoätcuïmboùngñeøn.Vìvaäy,trongtröôønghôïpthieáumass(do khoen baét mass tieáp xuùc khoâng toát vôùi thaân xe hoaëc bò gæ), doøng ñieän seõ chaïy qua
phía daây mass coøn toát neân moät soá boùng seõ ñöôïc ñaáu noái tieáp: ví duï baät ñeønreõ nhöng ñeøn kich thöôùcchôùp.
Caáu taïo boùngñeøn
AÙnhsaùngtöøñeønphaùtralaønhôøvaøomoätdaâytoùcphaùtsaùnghoaëccoùdoøngñieänñi xuyeân qua oáng thuûy tinh ñöôïc huùt chaân khoâng hoaëc chöùa loaïi khí ñaët bieätbeân trong.
Phaànlôùntreânxeñeàusöûduïngloaïiboùngñeønphaùtsaùngbaèngdaâytoùc,nhöngtreân caùc phöông tieän giao thoâng coâng coäng thöôøng söû duïng loaïi boùng ñeøn huyønhquang ñeå chieáu saùng beân trong xe. Caùc loaïi boùng ñeøn huyønh quang coù öu ñieåm laønguoàn saùng ñöôïc phaùt taùn ñeàu ra trong khu vöïc lôùn, traùnh laøm cho haønh khaùch bò moûimaét vaø traùnh bò choùi nhö ôû ñeøn daâytoùc.
Ñeøn daâytoùc:
Hình 2.2: Boùng ñeøn loaïi daâytoùc
Khi hoaït ñoäng ôû moät ñieän aùp ñònh möùc, nhieät ñoä daây toùc leân ñeán 2.300oCvaø taïo ra aùnh saùng traéng. Neáu cung caáp cho ñeøn moät ñieän aùp thaáp hôn ñònhmöùc, nhieät ñoä daây toùc vaø aùnh saùng phaùt ra seõ giaûm xuoáng. Ngöôïc laïi, neáu cungcaáp cho ñeøn moät ñieän aùp cao hôn, chaúng bao laâu seõ laøm boác hôi daây volfram,gaây ra hieän töôïng ñen boùng ñeøn vaø ñoát chaùy caû daâytoùc.
Daây toùc cuûa boùng ñeøn coâng suaát lôùn (nhö ñeøn ñaàu) ñöôïc cheá taïo ñeåhoaït ñoängôûnhieätñoäcaohôn.Cöôøngñoäaùnhsaùngseõtaêngtheâmkhoaûng40%so vôùiñeøndaâytoùcthöôøngbaèngcaùchñieànñaàyvaøoboùngñeønmoätlöôïngkhítrô (argon) vôùi aùp suaát töông ñoáinhoû.
Boùng ñeønhalogen:
Vaánñeàneâutreânñaõñöôïckhaécphuïcvôùisöïrañôøicuûaboùngñeønhalogen,coù coâng suaát vaø tuoåi thoï cao hôn boùng ñeøn thöôøng. Ñaây laø loaïi boùng ñeøncoù nhieàu öu ñieåm so vôùi ñeøn daây toùc kieåu cuõ. Ñeøn halogen chöùa khí halogennhö iode hoaëc broâm. Caùc chaát khí naøy taïo ra moät quaù trình hoaù hoïc kheùp kínvôùi hieän töôïng thaêng hoa cuûa iodur volfram: iode keát hôïp vôùi vonfram(tungsten) bay hôi ôû daïng khí thaønh iodur vonfram. Hoãn hôïp khí naøy thaêng hoa khigaëp voûthuûytinhthaïchanhvôùinhieätñoävöøaduûñeåhoãnhôïpkhoângbaùmvaøomaø chuyeånñoängthaênghoaseõmanghoãnhôïpnaøytrôûveàvuøngkhínhieätñoäcao xungquanhtimñeøn.ÔÛñoù,noùseõtaùchthaønh2chaát:vonframbaùmtrôûlaïitim ñeønvaøcaùcphaàntöûkhíhalogenñöôïcgiaûiphoùngtrôûveàdaïngkhí.Quaùtrình taùitaïonaøykhoângchængaênchaënsöïñoåimaøuboùngñeønmaøcoøngiöõchotim ñeøn luoân hoaït ñoäng ôû ñieàu kieän toát trong moät thôøi giandaøi.
Boùng ñeøn halogen phaûi ñöôïc cheá taïo ñeå hoaït ñoäng ôû nhieät ñoä caohôn 2500oC. ÔÛ nhieät ñoä naøy khí halogen môùi boác hôi. Ngöôøi ta söû duïng phaànlôùn thuûy tinh thaïch anh ñeå laøm voû boùng ñeøn vì loaïi vaät lieäu naøy chòu ñöôïcnhieät ñoävaøaùpsuaátraátcao(khoaûng5ñeán7bar)laømchodaâytoùcñeønsaùnghôn. Theâm vaøo ñoù, moät öu ñieåm nöõa cuûa boùng halogen laø chæ caàn moät tim ñeønnhoû hônsovôùiboùngthöôøngchopheùpñieàuchænhtieâuñieåmchínhxaùchônsovôùi
boùng bình thöôøng. Caàn löu yù raèng, khi thaùo boùng halogen ta khoângñöôïc chaïm tay vaøo phaàn thuyû tinh thaïch anh, neáu chaïm, tuoåi thoï cuûa boùng seõ giaûm.
Göông phaûn chieáu (choùañeøn):
Chöùc naêng cuûa göông phaûn chieáu laø ñònh höôùng laïi caùc tia saùng phaùt ra töøtim ñeøn. Moät göông phaûn chieáu toát seõ taïo ra söï phaûn xaï, ñöa tia saùng ñi raát xatöø phía ñaàuxe.
Bình thöôøng, göông phaûn chieáu coù hình daïng parabol, beà maët ñöôïc ñaùnh boùng vaø phuû moät lôùp vaät lieäu phaûn xaï aùnh saùng toát nhö baïc (hay nhoâm).Ñeå taïorasöïchieáusaùngtoát,daâytoùcñeønphaûiñöôïcñaëtchínhxaùcngaytaïitieâu ñieåm cuûa göông nhaèm taïo ra caùc tia saùng song song. Neáu tim ñeøn ñaët ôû caùcvò tríngoaøitieâuñieåmseõlaømtiasaùngñitreächhöôùng,coùtheålaømloùamaétngöôøi ñieàu khieån xe ngöôïcchieàu.
Vò trí boùngñeøn Göông phaûn chieáuchính
Hình 2.4: Choùa ñeøn hình chöõnhaät
Caùchboátrítimñeønñöôïcchialaøm3loaïi:loaïitimñeønñaëttröôùctieâucöï, loaïi tim ñeøn ñaët ngay tieâu cöï vaø tim ñeøn ñaët sau tieâu cöï (hình2.5).
Hình 2.5: Caùch boá trí timñeøn
Nhöôûtreânñaõñeàcaäp,ñeønñaàuhieännaycoù2loaïi:heächaâuAÂu(hình2.6)vaø heä Myõ (hình2.7).
Ø
Hình 2.6: Ñeøn heä chaâuAÂu
Ø HeäMyõ:
At focal point
allelbeam
Section2
Hình 2.7: Ñeøn heäMyõ
Ñoái vôùi heä Myõ, hai daây toùc aùnh saùng xa vaø gaàn coù hình daïng gioáng nhau vaø boátrí ngaytaïitieâucöïcuûachoùa.Daâytoùcaùnhsaùngxañöôïcñaëttaïitieâuñieåmcuûachoùa, daâytoùcaùnhsaùnggaànnaèmleächphíatreânmaëtphaúngtruïcquanghoïcñeåcöôøngñoä chuøm tia saùng phaûn chieáu xuoáng döôùi maïnh hôn. Moät soá xe coøn söû duïng heächieáu saùng 4 ñeøn pha. Khi baät aùnh saùng pha, caû 4 ñeøn saùng, khi baät coát chæ saùng 2boùng.
e. Thaáu kínhñeøn:
Thaáukínhcuûañeønlaømoätkhoáigoàmnhieàuhìnhlaêngtruïcoùtaùcduïnguoáncongvaø phaân chia tia saùng chieáu ra töø ñeøn theo ñuùng höôùng mong muoán. Vieäc thieátkeá
thaáukínhnhaèmmuïcñíchthoûamaõncaûhaivòtríchieáusaùnggaànvaøxa.Yeâucaàu cuûañeønphachínhlaøaùnhsaùngphaùtraphaûiñixuyeânquamoätkhoaûngcaùchxa trong khi ñeøn pha gaàn chæ phaùt ra tia saùng ôû möùc ñoä thaáp hôn vaø phaùt taùn tiasaùng ôû gaàn phía tröôùc ñaàu xe.
Hình 2.8: Caáu truùc ñeøn ñaàu loaïi cuõ vaø môùi
Hình 2.9:Ñoà thò phaân boá cöôøng ñoä saùng treân maëtñöôøng
Hieän nay, hình daïng chuïp ñeøn treân caùc xe ñôøi môùi raát ña daïng, mang tínhthaåm myõ vaø ñöôïc caûi tieán nhieàu nhaèm taêng cöôøng ñoä saùng vaø khoaûng caùchchieáu saùng.
Hình 2.10: Hình daïng ñeøn ñaàu treân caùc loaïi xe ñôøi môùi
a. Sô ñoà coâng taéc ñieàu khieån ñeøn loaïi döôngchôø:
Hình 2.11: Sô ñoà coâng taéc ñieàu khieån ñeøn ñaàu loaïi döôngchôø
Hoaïtñoäng:KhibaätcoângtaécLCS(LightControlSwitch)ôûvòtríTAIL
oøng ñieänñitöø:ÅaccugW1gA2gA11gmass,chodoøngtöø:Åaccugcoïc4’,3’*caàuchìgñeøngmass,ñeønñôømi(kíchthöôùc)saùng.
Khi baät coâng taéc sang vò trí HEAD, maïch ñeøn ñôømi vaãn saùng bìnhthöôøng, ñoàngthôøicoùdoøngtöø:ÅaccugW2gA13gA11gmass,rôleñoùng2tieáp ñieåm3vaø4luùcñoùcoùdoøngtöø:Åaccug4’,3’ gcaàuchìgñeønphahoaëc coát, neáu coâng taéc ñaûo pha ôû vò trí HU, ñeøn pha saùng leân. Neáu coâng taécñaûo pha ôû vò trí HL ñeøn coát saùngleân.
KhibaätFLASH:ÅaccugW2gA14gA12gA9gmass,ñeønphasaùng leân. Do ñoù ñeøn flash khoâng phuï thuoäc vaøo vò trí baäc cuûa coâng taécLCS.
Ñoái vôùi loaïi döông chôø ôû ñeøn ñaàu töùc aâm chôø ôû coâng taéc, ñeøn baùopha ñöôïc noái vôùi tim ñeøn coát. Luùc naøy, do coâng suaát cuûa boùng ñeøn baùo pharaát nhoû (< 5W) neân tim ñeøn coát ñoùng vai troø daây daãn ñeå ñeøn baùo pha saùngleân trong luùc môû ñeønpha.
Moätsoáxeduøngrôleñeåthaychocoângtaécchuyeånñoåiphacoátñeåtaêngñoä beàn cuûa coângtaéc.
b.
Hình 2.12: Sô ñoà maïch ñieàu khieån ñeøn kieåu aâmchôø
Trong tröôøng hôïp naøy, nguyeân lyù laøm vieäc cuûa maïch nhösau:
Khi baäc coâng taéc LCS ôû vò trí HEAD ñeøn ñôømi saùng, ñoàng thôøi coù doøng:ÅaccugW2gA13gA11gmass,rôleñoùng2tieápñieåm3vaø4luùcñoùcoù doøngtöø:Åaccug4,3gW3gA12.Neáucoângtaécchuyeånpha ôû vòtríHL, doøngquacuoändaâykhoângveàmassñöôïcneândoøngñieänñiquatieápñieåm thöôøng ñoùng 4, 5 (cuûa dimmer relay) g caàu chì g tim ñeøn coát gmass, ñeøn coát saùng leân. Neáu coâng taéc ñaûo pha ôû vò trí HU, doøng qua cuoän W3gA12gmass,huùttieápñieåm4tieápxuùcvôùitieápñieåm3,doøngquatieápñieåm
4, 3gcaàu chìgtim ñeønphagmass,ñeønpha saùng leân.Luùc naøy ñeønbaùo pha saùng, do ñöôïc maéc song song vôùi ñeønpha.
c. Sô ñoà coâng taéc ñieàu khieån ñeøn söôngmuø
Maïch naøy ñöôïc trang bò chuû yeáu treân caùc xe söû duïng ôû nhöõng nôi coùsöông muø.
Khi baät coâng taéc sang vò trí TAIL thì coïc A2 seõ ñöôïc noái mass cho doøng töø:
Å accu ® rôle ñeøn Taillight ® cuoän rôle ñeøn söông muø cuoän daây ®mass, laømtieápñieåmñoùnglaïichodoøngñitöø:Åaccu®rôleñeønsöôngmuø®
coâng taéc ñeøn söông muø vaø naèm chôø taïi ñaây, khi baät coâng taéc ñeøn söôngmuø thì coù doøng qua ñeøn ® mass, ñeøn söông muø saùngleân.
HEÄ THOÁNG TÍNHIEÄU
Heä thoáng coøi vaø chuoângnhaïc
Coøi vaø chuoâng nhaïc ñöôïc xeáp vaøo heä thoáng tín hieäu vì caùc tín hieäuaâm thanhdocoøivaøchuoângnhaïcphaùtranhaèmmuïcñíchchuûyeáuñeåbaùocho ngöôøiñiñöôøngvaøtaøixeácaùcxekhaùcsöïcoùmaëthoaëchöôùngdòchchuyeån cuûa xe ñang chaïy nhaèm ñaûm baûo an toaøn giaothoâng.
a. Coøiñieän:
1. Loa coøi 2. Khungtheùp 3. Maøngtheùp 4. Voûcoøi 5. Khungtheùp
11. OÁc ñieàuchænh 12. OÁc haõm 13. Truï ñieàu khieån 14. Caàn tieáp ñieåmtónh
15. Caàn tieáp ñieåmñoäng 16. Tuï ñieän 17. Truï ñöùng cuûa tieápñieåm
18. Ñaàu baét daâycoøi 19. Nuùmcoøi 20. Ñieän trôûphuï
Nguyeân lyù hoaït ñoäng:
Khibaätcoângtaécmaùyvaønhaáncoøi:ÅAccuàcuoändaâyàtieápñieåmKK’
à coâng taéc coøi àmass, cuoän daây töø hoùa loõi theùp, huùt loõi theùp keùotheo truïc ñieàu khieån maøng rung laøm tieáp ñieåm KK’ môû ra à doøng quacuoän daây maát à maøng rung ñaåy loõi theùp leân à KK’ ñoùng laïi. Do ñoù, laïicoù doøng qua cuoän daây. Söï ñoùng môû cuûa tieáp ñieåm laøm truïc maøng rungdao ñoäng vôùi taàn soá 250 – 400 Hz à maøng rung taùc ñoäng vaøo khoâng khí,phaùt ra tieángkeâu.
TuïñieänhoaëcñieäntrôûñöôïcmaécsongsongtieápñieåmKK’ñeåbaûoveätieáp ñieåm khoûi bò chaùy khi doøng ñieän trong cuoän daây bò ngaét (C = 0,14– 0,17F).
Rôle coøi: Tröôøng hôïp maéc nhieàu coøi thì doøng ñieän qua coâng taéc coøi raát lôùn (10
– 25A) neân deã laøm hoûng coâng taéc coøi. Do ñoù rôle coøi ñöôïc söû duïng duøngñeå giaûm doøng ñieän qua coâng taéc (khoaûng 0,1A khi söû duïng rôlecoøi).
Hình 2.15: Rô lecoøi
àcoøiàmass,coøi phaùt tieáng keâu.
b.
Khioâtoâchaïyluøicaùcñeønbaùoluøiñöôïcbaättöïñoängvaøkeáthôïpvôùichuoâng nhaïc.
Sô ñoà maïchñieän:
Hình 2.16: Sô ñoà heä thoáng tín hieäu ñeøn vaø chuoângnhaïc.
Hình 2.17: Sô ñoà maïch chuoângnhaïc
Khi gaøi soá luøi coâng taéc luøi ñoùng laïi, coù doøng naïp cho tuï theo 2nhaùnh:
Heä thoáng baùo reõ vaø baùonguy
a. Coâng taéc ñeøn baùoreõ:
Coâng taéc ñeøn baùo reõ ñöôïc boá trí trong coâng taéc toå hôïp naèm döôùi tay laùi,gaït coâng taéc naøy sang phaûi hoaëc sang traùi seõ laøm cho ñeøn baùo reõ phaûi hay traùi.
Hình 2.18: Coâng taéc ñeøn baùoreõ
b. Coâng taéc ñeøn baùonguy
Khibaätcoângtaécñeønbaùonguynoùseõlaømchotaátcaûcaùcñeønbaùoreõñeàu nhaùy.
Hình 2.19: Vò trí coâng taéc ñeøn baùonguy
c. Boä taïonhaùy
Boätaïonhaùylaømchocaùcñeønbaùoreõnhaùytheomoättaànsoáñònhtröôùc.Boä taïo nhaùy duøng cho caû ñeøn baùo reõ vaø baùo nguy. Boä taïo nhaùy coù nhieàudaïng: cô ñieän, cô baùn daãn hoaëc baùn daãn tuaànhoaøn.
Ø
Nguyeân lyù hoaïtñoäng:
Coâng taécmaùy
baùoreõ
Hình 2.20: Hoaït ñoäng cuûa boä nhaùy cô - ñieän khi baät coâng taécmaùy.
Coâng taécmaùy
baùoreõ
baùoreõ
Hình 2.22: Tieáp ñieåm môû, tuï ñieänphoùng
Khituïphoùngheátñieän,tieápñieåmlaïiñoùngchopheùpdoøngñieäntieáptuïc chaïy töø accu qua tieáp ñieåm ñeán cuoän L1 roài ñeán caùc ñeøn baùo reõ laømchuùng saùng.CuøngluùcñoùdoøngñieänchaïyquacuoänL2ñeånaïpchotuï.Dohöôùng doøng ñieän qua L1 vaø L2 ngöôïc nhau, töø tröôøng sinh ra treân hai cuoän khöû
laãnnhauvaøgiöõchotieápñieåmñoùngñeánkhituïnaïpñaày.Vìvaäy,ñeønvaãn saùng.Khituïñöôïcnaïpñaày,doøngñieänngöngchaïytrongcuoänL2vaøtöø tröôøng sinh ra trong L1 laïi laøm tieáp ñieåm tieáp tuïc môû, ñeøntaét.
Chutrìnhtreânlaïêplaïilieântuïclaømcaùcñeønbaùoreõnhaùyôûmoättaànsoá nhaát ñònh.
baùoreõ
Ø
Moät rôle nhoû ñeå laøm caùc ñeøn baùo reõ nhaùy vaø moät maïch transitor ñeåñoùng ngaét rôle theo moät taàn soá ñònh tröôùc ñöôïc keát hôïp thaønh boä taïo nhaùykieåu baùntransitor.
Tuïñieän
Rôle
Hình 2.24: Boä taïo nhaùy kieåu cô – baùndaãn
Ø Boä taïo nhaùy kieåu baùndaãn:
Boä taïo nhaùy kieåu baùn daãn thöôøng laø moät maïch dao ñoäng ña haøi duøng2 transisitor.
Hoaït ñoäng: Treân hình 2. 25 trình baøy hoaït ñoäng boä taïonhaùy.
Khi gaït coâng taéc ñeøn baùo reõ gaït hoaëc baùo nguy, ñieän theá döông ñöôïccung caápchomaïch,nhôøsöïphoùngnaïpcuûacaùctuïñieän,caùctransistorT1vaøT2 seõ laàn löôït ñoùng môû theo chu kyø. Khi T2 daãn laøm T3 daãn theo chopheùp doøng ñieän ñi qua cuoän daây relay ® huùt tieáp ñieåm K ñoùng laøm ñeønsaùng.
Hình 2.25: Sô ñoà maïch ñieän ñeøn baùo reõ, baùo nguy vaø boä taïo nhaùy baùndaãn
d. Moät soá maïch baùo reõkhaùc
Ø Maïch baùo reõ duøng IC555:
Maïch ñònh thôøi 555 coù theå ñöôïc duøng laøm maïch taïo xung vuoâng theocaáu hình maïch cô baûn cho trong hình 2. 27. Trong maïch naøy ngoõ vaøo kíchkhôûi chaân 2 (Trigger) ñöôïc ngaén maïch vôùi chaân 6 (chaân ñieän aùpngöôõng Theshold) vaø ñieän trôû ñònh thôøi R2 ñöôïc noái giöõa chaân 6 vôùi chaân 7(chaân phoùng ñieänDischarge).
Treânhình2.26,ngaykhicungcaápñieänlaànñaàuchomaïchnaøy,ñieänaùp treân tuï C baèng 0V neân maïch ôû traïng thaùi ban ñaàu nhö sau: R = 0, S = 1, Q
-buøcuûaR-SFlipflopôûlogic0,transistorngöngdaãnvaøngoõrachaân3cuûa IC 555 coù möùc ñieän aùp cao. Tuï C baét ñaàu naïp ñieän theo haøm muõ quañieän trôû R1 qua diode D cho ñeán khi dieän aùp treân C taêng ñeán giaù trò 2/3 VCC(luùc ñieän aùp treân tuï C taêng quaù 1/3 VCC, maïch so saùnh döôùi ñoåi traïng thaùi vaøta coù R = S = 0 neân R-S flipflop vaãn giöõa nguyeân traïng thaùi cuõ vaø ngoõ ra chaân 3 cuõng vaäy). ÔÛ thôøi ñieåm naøy maïch so saùnh treân ñoåi traïng thaùi neânR
+12V
Hình 2.26: Sô ñoà chöùc naêng IC555
Taàn soá hoaït ñoäng cuûa maïch chuû yeáu xaùc ñònh bôûi R2 vaø tuïC.
T =T1 +T2
Trong ñoù: T - Chukyø
T1 - Thôøi gian naïp cuûa tuï T1 = (R1 + R2). C.ln2
T2 - Thôøi gian xaû cuûatuï T2 = R2. C.ln2
Ñeå thuaän tieän hôn khi tính toaùn ta thay R2 baèng caùch thay vaøo moät bieán trôû,nhö theá taàn soá ôû ngoõ ra chaân 3 seõ thay ñoåi tuyø theo giaù trò ñoù lôùn haynhoû.
R1
R2
C
Hình 2.27: Sô ñoà maïch chôùp duøngIC
Ø
D3
Hình 2.28: Sô ñoà boä chôùp cuûaTOYOTA
Khibaätcoângtaétreõ(turnsignal),chaânLñöôïcnoáimass,coùdoøngnaïpqua tuï nhö sau: Å accu® W® C ® R1 ® R2 ® D3 ® L ® ñeøn ® mass,doøng naøyphaâncöïcthuaänchoT1laømT1daãn,T2khoùa.Khituïñaõñöôïcnaïpno, luùcnaøydoøngquaR1,R2maát.T1,T2daãn.ChodoønglôùnquacuoändaâyW laøm maët vít K ñoùng laïi, ñeøn saùng leân ñoàng thôøi T2 môû vaø tuï C baétñaàu phoùng töø döông tuï® T2 ® mass ® aâm tuï laøm T1 ñoùng, T2 môû nhanh. Khi
tuï C phoùng xong, doøng baét ñaàu naïp laïi, T1 daån T2 khoùa, vít môû, ñeøn taét (taàn soá chôùp cuûa ñeøn 120laàn/phuùt).
Coâng duïng linhkieän:
D1 : Daäp xung söùc ñieän ñoän töï caûm cuûa cuoän daây W, baûo veäT2
D2: Daäp xungaâm
D3: Ngaên doøngngöôïc D4: Giaûm doøngroø
Ø Maïch tín hieäu kieåu ñieäntöø:
Hình 2.29: Sô ñoà rôle baùo reõ kieåu ñieäntöø
Hình 2. 32: Coâng taéc baùo nguyTOYOTA
a.
Ñeøn naøy ñöôïc boá trí sau xe vaø coù ñoä saùng cao ñeå ban ngaøy coù theå nhìnroõ. Moãi oâtoâ phaûi coù hai ñeøn phanh vaø töï ñoäng baät baèng coâng taéc ñaëc bieätkhi ngöôøilaùixeñaïpbaønñaïpphanh.Maøuquiñònhcuûañeønphanhlaømaøuñoû. Coâng taéc ñeøn phanh tuøy thuoäc vaøo phöông phaùp daãn ñoäng phanh (phanhcô khí, khí neùn hay daàu) maø coù keát caáu kieåu cô khí hay kieåu maønghôi.
Hình 2.33: Sô ñoà ñeønphanh.
b. Heä thoáng ñeøn kíchthöôùc:
Ñeøn kích thöôùc ñöôïc laép sau xe, tröôùc xe, beân hoâng xe, treân naép cabinñeå chæ baùo chieàu roäng, chieàu daøi vaø chieàu cao xe. Caùc ñeøn kích thöôùcthöôøng duøng kính khuyeách taùn maøu ñoû coù coâng suaát moãi boùng laø10W.
Heä thoáng baùo söï coá heä thoáng ñeøn tínhieäu
Ñeåbaùoñöùtboùngñeønhoaëcñeønbòmôødobòsuïtaùptreânñöôøngdaâyôûcaùc ñieåm noái ngöôøi ta duøng maïch baùo hö boùng ñeøn (lamp failure circuit).Treân xehôi,maïchnaøythöôøngcoùhailoaïiphoåbieán:loaïiduøngmaïchñieäntöûvaø loaïi duøng coâng taéc löôõi gaø (reedswitch).
Ña soá caùc maïch baùo hö ñeøn kieåu ñieän töû ñeàu döïa treân nguyeân lyùcaàu Wheatstone keát hôïp vôùi maïch khuyeách ñaïi thuaät toaùn (OPAMP) maéc theokieåu sosaùnh.Moättrongcaùcñieäntrôûcuûacaàulaøñoaïndaâydaãnthöôønglaømbaèngsaét vaøñöôïcmaécnoáitieápvôùiboùngñeøn.Ñoaïndaâynaøycoùñieäntrôûcöïcnhoûñeå khoângaûnhhöôûngñeánñoäsaùngcuûaboùngñeøn.Noùcuõngñoùngvaitroømoätcaûm bieándoøng(currentsensor).Ñeåbaùohöhoûngchonhieàumaïchñeøn(thöôønglaø maïch ñeøn phanh vaø ñeøn kích thöôùc) ta phaûi söû duïng nhieàu maïch so vôùi caùcngoõ ranoáivaøocoånglogicORñeåñieàukhieånñeønbaùoñöùtboùngtreântableauqua transistor. Ngoõ vaøo tröø cuûa cuûa OPAMP ñöôïc ñaët moät ñieän aùp coá ñònh (ñieänaùp so) nhôø caàu phaân aùp vaø diod Zener. Ngoõ vaøo coäng cuûa OPAMP ñöôïc caápñieän aùp cuûa caàu phaân aùp thöù hai goàm ñoaïn daây so doøng vaø boùng ñeøn kíchthöôùc hoaëc ñeøn phanh. Khi caùc boùng ñeøn bò ñöùt hoaëc môø do ñieän trôû tieáp xuùc thìñieän aùpôûcaùcngoõvaøocoängseõtaêng.Ñieänaùpôûngoõvaøocoängluùcnaøylôùnhônñieän aùpôûngoõvaøotröø,laømngoõracuûamoättrong2OPAMPhoaëccuûacaû2OPAMP
leân möùc cao. Tín hieäu naøy cuûa 2 OPAMP ñöôïc ñöa vaøo ngoõ vaøo cuûa coånglogic OR.
Ta coù baûng chaân trò cuûa coång logicOR
OP1
OP2
OR
1
0
1
0
1
1
1
1
1
0
0
0
Nhìn vaøo baûng chaân trò ta thaáy: luùc hö moät hay nhieàu boùng ñeøn, ngoõ racuûa coång logic OR seõ ôû möùc 1, khieán transistor daãn vaø ñeøn baùo hoûng boùngtreân tableau seõ saùng, baùo taøi xeá bieát ñeå khaécphuïc.
Hình 2.35: Sô ñoà ñaáu daây hoäp baùo hö boùng xeToyota
Caùc maïch baùo hö ñeøn duøng coâng taéc löôõi gaø thöôøng ñöôïc duøng treân caùc xeñôøi cuõ. Hình 2.36 trình baøy sô ñoà maïch baùo hö boùng loaïi duøng coâng taéc löôõi gaø. Caùc voøng daây quaán treân oáng thuyû tinh cuûa coâng taéc löôõi gaø seõ ñoùng vai troøcaûm bieán doøng qua boùng ñeøn vì chuùng ñöôïc maéc noái tieáp vôùi boùng ñeøn. Khi baät
coângtaécmaùy,doøngñieänquahaicuoändaâyñeánñeøn.Dohaicuoändaâyquaán ngöôïcchieàunhauneântöøtröôøngtaïoratöøhaicuoändaâykhöûlaãnnhauvaøkhoâng coù doøng ñieän ñeán ñeøn baùo ñöùt. Tröôøng hôïp coù moät trong hai boùng ñeøn bò ñöùt,seõ khoângcoùdoøngñeánmoättronghaicuoändaây,töøtröôøngtaïoraseõhuùttieápñieåm cung caáp doøng ñieän ñeán laøm saùng ñeøn baùo treântableau.
uminated
Mainbeamleft
Main beamright
Hình 2.36: Sô ñoà nguyeân lyù cuûa maïch baùo ñöùt boùng duøng coâng taéc löôõigaø
Maïch naâng haï vaø töï ñoäng baät ñeønñaàu
Maïch naâng haï ñeøn ñaàu (headlamp retractor) ñöôïc trang bò treân moät soá oâ toâ.
Sô ñoà maïch cuûa heä thoáng naøy ñöôïc trình baøy treân hình2.37:
Nguyeân lyù hoaïtñoäng:
Ñeøn ñaàu coù hai haønh trìnhnaâng-haï.
Khi naâng ñeøn: Ñeøn naâng khi coâng taéc ñieàu khieån ñeøn töø vò tríTAIL chuyeån sang HEAD hoaëc coâng taéc chôùp pha (Flash) ñöôïc baät. Luùcnaøy, döôngaccuñöôïcñöaveàmaïchñieàukhieånñieäntöûquachaânL1,L2laøm cho coång AND ôû möùc cao. Keát quaû laø: Tr3 daãn "Tr2 ngaét" Tr1 môûneân coù doøng ñieän ñi töø: +Accu "caàu chì "coâng taécHOLD"Tr1"B"A"cuoän daây relay 1, 2"mass, laøm caùc tieáp ñieåm relay 1,2 chuyeån töø E sang D. Luùc naøy coù doøng: +accu"caàu chì"D"F"ñoängcô ñieän"mass. Laøm moâtô quay vaø ñeøn ñöôïc naâng leân. Khi ñeøn ñöôïcnaâng leânhoaøntoaøn,coângtaéchaïncheáchuyeåntöøBsangCchuaånbòchohaønh trình sau. Caùc tieáp ñieåm 1, 2 cuûa relay 1, 2 trôû veà vò trícuõ.
Khi coâng taéc HOLD chuyeån veà ON, doøng tröïc tieáp ñi qua coângtaéc haïn vaø relay, laøm relay ñoùng laïi vaø ñeøn ñöôïc naângleân.
Khi haïñeøn:
Ñeøn haï khi coâng taéc töø TAIL sang OFF, döông accu khoâng coøn ñöa ñeánmaïch ñieàu khieån laøm coång OR ôû möùc thaáp. Keát quaû laø: Tr4 khoaù" Tr5 daãn. Luùcnaøy, doøng ñieän seõ ñi töø: +accu"coâng taéc HOLD " Tr5 "C"A"cuoän daây relay 1, 2
"mass. Tieáp ñieåm relay 1,2 ñoùng"ñoäng cô ñieän hoaït ñoäng " ñeøn ñaàu ñöôïchaï xuoáng.Khiñeønñaõhaïxuoánghoaøntoaøn,coângtaéchaïncheáhaønhtrìnhchuyeåntöø C"B.
Khi coâng taéc HOLD töø ON veà OFF vaø coâng taéc ñieàu khieån ñeøn ôû OFF, khoâng coù döông accu caáp cho chaân L1, L2 neân ñeøn cuõng seõ ñöôïc haïxuoáng.
Maïch töï ñoäng môû ñeønpha:
Hình 2.38: Maïch töï ñoäng môû ñeønñaàu
Nguyeân Lyù HoaïtÑoäng:
Khi trôøi saùng: Cöôøng ñoä aùnh saùng cao laøm quang trôû coù ñieän trôûnhoû, khieándoøngquanoùlôùn"T1daãn"T2ngaét.Relaykhoânghoaïtñoängneânñeøn khoâng ñöôïc baät.
Khi trôøi toái: thì cöôøng ñoä aùnh saùng yeáu daàn, laøm cho quang trôû coùñieän trôû lôùn khieán doøng qua noù giaûm. Khi ñoù transistor T1 ngaét vaø T2 daãn. Coùdoøng qua cuoän daây cuûa caùc relay"T2"mass"laøm relay ñoùng laïi"ñeøn saùngleân.
Tuï C1: choáng nhieãunguoàn.
Tuï C2: choáng nhieãu do aùnh saùng. Neáu coù moät vaät che aùnh saùng taïmthôøi queùt qua quang trôû thì heä thoáng vaãn khoâng môû do tuï naïp chöañaày.
R1: bieán trôû duøng ñeå ñieàu chænh ñoänhaïy.
Moät soá sô ñoà tham khaûo:
a.Sô Ñoà Maïch NaângHaï:
v Nguyeân lyù hoaïtñoäng:
Khi coâng taéc ñeøn ôû vò trí OFF: ñeøn ñôømi khoâng saùng, coång NOR ñaàu B ôû möùc0 (B(0)), C(0)"Y(1), neân T3 khoâng daãn. Khi coâng taéc ñeøn ôû vò trí OFF"TAIL:ñeøn ñôømi saùng, coång NOR: B(0), C(1)"Y(0), cho neân T3 daãn vôùi doøng nhoû. Khicoâng taéc ñeøn ôû vò trí TAIL"HEAD: T1 daãn"T2 daãn coù doøng töø:+accu"T2
"W1"A"C"mass,caùcrelayñoùnglaïivaøñeønñöôïcnaângleân.Ñeønñôømivaãn saùng. Coång NOR B(1), C(1)" Y(0), cho neân T3 daãn. Khi coâng taéc ñeøn ôû vòtrí HEAD"TAIL: T1 ngaét"T2 ngaét nhöng ñeøn chöa haï do coång NOR B(1),C(1)"Y(0), cho neân T3 daãn. Khi coâng taéc ñeøn ôû vò trí töø TAIL"OFF: T1 ngaét"T2 ngaét,
coång NOR B(0), C(0)"Y(0)" T3 ngaét "T4 daãn"T5 daãn coù doøng töø:
+accu"T5"W2"B"C"mass, laøm caùc relay ñoùng laïi neân ñeøn haïxuoáng.
Khi baät coâng taéc ôû vò trí Flash: ñieåm A ñöôïc noái mass neân T1, T2 daãn coùdoøng töø: +accu"T2 "W1"A"C"mass, ñeøn naâng leân. Ngöôïc laïi, khi coâng taéc nhaûra, T4, T5 daãn, coù doøng töø: +accu"T5"W2"B"C"mass. Caùc relay ñoùng, ñeønñöôïc haïxuoáng.
v Nguyeân lyù hoaïtñoäng:
Khi ñeøn naâng: L1, L2 coù doøng ñöôïc ñöa ñeán, coång AND ôû möùc cao"T1 daãn"T2 daãn"ñeøn ñöôïc naâng leân. Khi ñeøn haï: L1, L2 maát doøng neân 2 ñaàuvaøo cuûa coång OR ôû möùc thaáp "T3 ngaét"T4 daãn"T5 daãn"ñeøn ñöôïc haïxuoáng.
Hình 2.41: Maïch töï ñoäng môû ñeøn duøng IC555
v Nguyeân Lyù HoaïtÑoäng:
Khi trôøisaùng:ñieäntrôû cuûaquangtrôûnhoû"ñieänaùpñaëtvaøo chaân2cuûa IC lôùn "ñieän theá ôû chaân 3 cuûa IC nhoû neân transistor T khoângdaãn"relay khoâng ñoùng"ñeøn khoângsaùng.
Khi trôøitoái:ñieän trôû cuûaquang trôûlôùn"ñieänaùpñaët vaøo chaân 2 cuûaIC nhoû"ñieäntheáôûchaân3cuûaIClôùn"neântransistorTdaãn"relayñoùng"ñeøn saùng.
v Nguyeân Lyù HoaïtÑoäng:
Khitrôøisaùng:ñieäntrôûcuûaquangtrôûnhoû,ñieänaùpñaëtvaøongoõvaøo– cuûa OP-AMP lôùn hôn ñieän aùp ñònh möùc ôû ngoõ vaøo + neân ngoõû ra cuûaOP-AMP ôû möùc thaáp"T khoâng daãn"relay hôû"ñeøn khoângsaùng.
Khi trôøi toái: ñieän trôû cuûa quang trôû lôùn, neân ñieän aùp ñaët vaøo ngoõ vaøo– cuûa OP-AMP nhoû hôn ñieän aùp ñònh möùc ôû ngoõ vaøo + neân ngoõ ra cuûaOP- AMP ôû möùc cao"T daãn"relay ñoùng"ñeønsaùng.
R2: bieán trôû duøng ñeå ñieàu chænh ñoä saùng maø heä thoáng baét ñaàu hoaïtñoäng. D: daäp xung söùc ñieän ñoäng töï caûm cuûarelay.
C: choángnhieãu.
